DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Clark, Timothy J.; Czekalski, Stanisław [Übers.]: Bóg nie został strącony
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0356
354
T. J. CLARK
W styczniu i lutym 1920 r. gazety pełne były bólu konania rządów ad-
mirała Kołczaka na Syberii. Legiony czechosłowackie wydały admirała w
ręce Czerwonych. Generał Janin i jego Siły Sprzymierzone - francuskie,
amerykańskie, japońskie - kierowały się w stronę Pacyfiku. Armie kozac-
kie zwróciły się na Południe przez pustynię ku Persji i Turkiestanowi. Na
Ukrainie pod koniec kwietnia Polacy pod wodzą Piłsudskiego uderzyli od
Południa i Wschodu. Zdobyli Kijów 6 maja. Na tyłach bolszewickich linii
armia anarchisty Nestora Machno prowadziła walkę przeciwko „instytu-
cjom terroru, takim jak wasze Komisariaty i Cze-ka, które dokonują sa-
mowolnych gwałtów na masach pracujących”41. Sam Dzierżyński, szef
Cze-ka, został wysłany na Ukrainę, by tam prowadzić wojnę na tyłach42.
W czerwcu i lipcu sprawy obróciły się przeciwko Piłsudskiemu. Do poło-
wy lipca wojska polskie na Ukrainie i na równinach na Zachód od Witeb-
ska znajdowały się w pełnym odwrocie. Bolszewicy wahali się przez mo-
ment, czy podjąć próbę wcielenia w życie idei eksportu rewolucji, ale w
końcu ruszyli na Warszawę. Zostali pobici opodal miasta w połowie sierp-
nia. Doszło do sytuacji patowej. Biali zajęli ostatnie swoje pozycje na
Krymie. Baron Wrangel ogłosił się tam głową państwa na początku
kwietnia. Pełne zaniepokojenia telegramy od Wysokiego Pełnomocnika
Wielkiej Brytanii w Konstantynopolu wkrótce pokazały jasno, że Sprzy-
mierzeni umywali ręce od zmartwień swych klientów. Podpisanie rozej-
mu z Polską w październiku zapowiadało katastrofę. Sam Budionnyj do-
tarł na Południe, nad Dniepr. Do połowy listopada francuskie okręty
wojenne i oddziały transportowe przeprawiały wojska Wrangla - wszyst-
kich 145 693 żołnierzy, według obliczeń Barona43 - przez Morze Czarne
i do Bosforu. Machno podał Czerwonym pomocną dłoń, mniej więcej na
miesiąc, w kampanii przeciw Baronowi Wranglowi. Reżim nawet zgodził
się w zamian, w październiku, zwolnić uwięzionych anarchistów i przy-
znać im prawo uprawiania propagandy. Kiedy już wojska Machno spełni-
ły swoje zadanie, zgoda została podarta na kawałki. Armia Czerwona
skierowała się na Zachód ku Gulai Polye i jej anarchistycznej Republice
(z jakiegoś względu te dwa ostatnie słowa w normalnie pisanych histo-
riach są niezmiennie zamykane w cudzysłów, jak gdyby dla zaznaczenia,
że autor odcina się od samej idei tego rodzaju). Machno dostał się na ste-
py. Wciąż pozostawał na wolności, jego armia chłopów kurczyła się, gdy
11 Dokument pochodzi z: P. Arshinov, History of the Makhno Mouement (Berlin
1923), cytowany w: Chamberlin, Russian Reuolution, t. 2, s. 234. Jest charakterystyczne
dla Chamberlina, że potrafi opisać działalność Machno w sposób trzeźwy i rzetelny.
42 Zob. ibidem, s. 300, gdzie zaangażowanie Dzierżyńskiego wzięte zostało za dowód
powagi zagrożenia bolszewików na terytorium Machno.
43 Zob. ibidem, s. 332 i w sprawie reakcji brytyjskiej s. 321. Pipes, Russia under the
Bolsheuik Regime, s. 134 podaje liczbę 83 000.
T. J. CLARK
W styczniu i lutym 1920 r. gazety pełne były bólu konania rządów ad-
mirała Kołczaka na Syberii. Legiony czechosłowackie wydały admirała w
ręce Czerwonych. Generał Janin i jego Siły Sprzymierzone - francuskie,
amerykańskie, japońskie - kierowały się w stronę Pacyfiku. Armie kozac-
kie zwróciły się na Południe przez pustynię ku Persji i Turkiestanowi. Na
Ukrainie pod koniec kwietnia Polacy pod wodzą Piłsudskiego uderzyli od
Południa i Wschodu. Zdobyli Kijów 6 maja. Na tyłach bolszewickich linii
armia anarchisty Nestora Machno prowadziła walkę przeciwko „instytu-
cjom terroru, takim jak wasze Komisariaty i Cze-ka, które dokonują sa-
mowolnych gwałtów na masach pracujących”41. Sam Dzierżyński, szef
Cze-ka, został wysłany na Ukrainę, by tam prowadzić wojnę na tyłach42.
W czerwcu i lipcu sprawy obróciły się przeciwko Piłsudskiemu. Do poło-
wy lipca wojska polskie na Ukrainie i na równinach na Zachód od Witeb-
ska znajdowały się w pełnym odwrocie. Bolszewicy wahali się przez mo-
ment, czy podjąć próbę wcielenia w życie idei eksportu rewolucji, ale w
końcu ruszyli na Warszawę. Zostali pobici opodal miasta w połowie sierp-
nia. Doszło do sytuacji patowej. Biali zajęli ostatnie swoje pozycje na
Krymie. Baron Wrangel ogłosił się tam głową państwa na początku
kwietnia. Pełne zaniepokojenia telegramy od Wysokiego Pełnomocnika
Wielkiej Brytanii w Konstantynopolu wkrótce pokazały jasno, że Sprzy-
mierzeni umywali ręce od zmartwień swych klientów. Podpisanie rozej-
mu z Polską w październiku zapowiadało katastrofę. Sam Budionnyj do-
tarł na Południe, nad Dniepr. Do połowy listopada francuskie okręty
wojenne i oddziały transportowe przeprawiały wojska Wrangla - wszyst-
kich 145 693 żołnierzy, według obliczeń Barona43 - przez Morze Czarne
i do Bosforu. Machno podał Czerwonym pomocną dłoń, mniej więcej na
miesiąc, w kampanii przeciw Baronowi Wranglowi. Reżim nawet zgodził
się w zamian, w październiku, zwolnić uwięzionych anarchistów i przy-
znać im prawo uprawiania propagandy. Kiedy już wojska Machno spełni-
ły swoje zadanie, zgoda została podarta na kawałki. Armia Czerwona
skierowała się na Zachód ku Gulai Polye i jej anarchistycznej Republice
(z jakiegoś względu te dwa ostatnie słowa w normalnie pisanych histo-
riach są niezmiennie zamykane w cudzysłów, jak gdyby dla zaznaczenia,
że autor odcina się od samej idei tego rodzaju). Machno dostał się na ste-
py. Wciąż pozostawał na wolności, jego armia chłopów kurczyła się, gdy
11 Dokument pochodzi z: P. Arshinov, History of the Makhno Mouement (Berlin
1923), cytowany w: Chamberlin, Russian Reuolution, t. 2, s. 234. Jest charakterystyczne
dla Chamberlina, że potrafi opisać działalność Machno w sposób trzeźwy i rzetelny.
42 Zob. ibidem, s. 300, gdzie zaangażowanie Dzierżyńskiego wzięte zostało za dowód
powagi zagrożenia bolszewików na terytorium Machno.
43 Zob. ibidem, s. 332 i w sprawie reakcji brytyjskiej s. 321. Pipes, Russia under the
Bolsheuik Regime, s. 134 podaje liczbę 83 000.