Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (13.2002)

ROZPRAWY

Daria Kołacka

CZY PORTRET MUSI MIEĆ GŁOWĘ?
O ALBERTA GIACOMETTIEGO ZMAGANIU Z MATERIĄ W KILKU
CZĘŚCIACH

Alberto Giacometti uczy się malować, zaglądając od najwcześniejszego
dzieciństwa przez ramię swemu ojcu. Giovanni Giacometti jest malarzem
wychowanym na realizmie i impresjonizmie, zajmującym się przez całe
życie przedstawianiem najbliższego otoczenia: rodziny, przyjaciół i Alp.
Wioski, leżącej w jednej z najbardziej wyizolowanych dolin szwajcar-
skich, w której sam przyszedł na świat, w której urodziła się jego przysz-
ła żona i czworo ich dzieci, praktycznie nie opuszcza. Wszystko, czego po-
trzebuje do pracy, jest na miejscu, w Stampie.
Umiłowanie tradycji i etos przedstawiania natury „najwierniej jak to
tylko możliwe” zostaje wpojony również Albertowi. Maluje on i rysuje już
jako kilkuletnie dziecko. Mając lat trzynaście wykonuje pierwszą swą
rzeźbę (portret brata Diego). W wieku lat piętnastu „zgodnie z naturą”
potrafi przedstawić wszystko.
Fascynują go w tym okresie impresjoniści i Cezanne jako ci, którzy
„najbardziej zbliżyli się ku naturze”1. Przez cały okres młodzieńczej twór-
czości zajmuje go kopiowanie zarówno otoczenia, jak i dzieł mistrzów
(przede wszystkim Rafaela, Diirera i Rembrandta). Mając lat 21 wyrusza
na nauki do Paryża, gdzie zostanie do końca życia, powracając jednak za-
wsze latem do Stampy. Te dwa miejsca toczyć będą odtąd nieustanny
spór; na całej twórczości Giacomettiego odciśnie się piętno walki między
zaufaniem do tego, co się widzi a podważaniem widzialnego świata - mię-
dzy wiarą a intelektem2.
1 Por. Y. Bonnefoy, Alberto Giacometti. Eine Biographie seines Werkes, Bem 1992,
s. 551 (wyd. oryg.: Alberto Giacometti. La biographie d’oeuvre, 1991).
2 Przyjazdu do Paryża dotyczą słowa, które Giacometti wypowie po latach i które staną
się wyznacznikiem całej jego dojrzałej twórczości: Wcześniej zdawało mi się, że wszystkie
rzeczy widzę jasno, w ścisłym związku ze wszystkim, ze wszechświatem. I nagle wszystko
stało się obce (Por. Y. Bonnefoy, Alberto Giacometti..., op. cit., 28).