DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Instytut Historii Sztuki na Uniwersytecie Rzeszy w Poznaniu w latach 1941 - 1945
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28198#0261
INSTYTUT HISTORII SZTUKI NA UNIWERSYTECIE RZESZY W POZNANIU W LATACH 1941-1945
259
eksploracja nieuwzględnionych dotąd materiałów źródłowych dotyczy
także uniwersyteckich instytutów historii sztuki, które w pewnym sto-
pniu także stały się przedmiotem zainteresowania badaczy* * * * 5.
W tej sytuacji rzut oka na pokrewną dyscyplinę wydaje się nie tylko
wskazany, ale także inspirujący. Mamy na myśli najnowszy zacięty spór
historyków na temat roli historii jako nauki w planowaniu narodowo-
socjalistycznej polityki narodowościowej, która legła u podłoża dramatycz-
nego przebiegu dziejów w XX stuleciu6. Spór ten spowodował radykalną
zmianę perspektywy badawczej, na co wpływ miało wydobycie na światło
dzienne niespenetrowanych dotąd zasobów źródłowych. W rezultacie po-
wstał odmienny obraz „naukowej historii w narodowym socjalizmie”, od-
znaczający się silniejszym niż dotąd przypuszczano uwikłaniem tej dys-
cypliny w system i jego zbrodnicze cele polityczne. Peter Schottler pisał
w 1997 roku:
W wyniku na nowo podjętych dociekań nad sposobami sprawowania władzy i
uprawianej przez reżim polityki eksterminacji w nowym świetle ukazały się także
obszary praktycznego działania inteligencji naukowo-technicznej i humanistycz-
nej. Krytyczna historia uniwersytetów i instytutów odsłoniła związki z reżimowy-
mi ośrodkami władzy. Gdy teraz prowadzi się badania nad niektórymi myśliciela-
mi jako inspiratorami eksterminacji, to nie oznacza to - tak jak wcześniej -
ujmowanych z perspektywy historii idei studiów o ideologicznych prekursorach
względnie o intelektualnym tle holocaustu, lecz identyczne jest z ukazaniem kon-
kretnego, publicystycznego, koncepcyjnego, a niekiedy też czynnego uczestnictwa
po części wybitnych akademików w wojnie niosącej zagładę.
0 K.-L. Hofmann, Ch. W. Prager, „Volk, Rasse, Staat und deutscher Geist”. Zum
Uniuersitdtsjubilaum 1936 und zur Kunstgeschichte in Heidelberg im Dritten Reich, (w:)
K. Buselmeier (Hg.),Auch eine Geschichte der Uniuersitat Heidelberg, Mannheim 1985,
336-345; H. Dilly, U. Wendland, „Hitler ist mein bester Freund”. Das Kunsthistorische
Seminar der Hamburger Uniuersitat, (w:) E. Krause i in. (Hg.), Hochschulalltag im Drit-
ten Reich. Die Hamburger Uniuersitat 1933-45, Teil 2, Berlin-Hamburg 1991, 607-624;
U. Wollenhaupt-Schmidt, „Hitler hat die Bdume geschiittelt und Amerika hcit die
Friichte geerntet”. Zur Geschichte des Kunstgeschichtlichen Seminars wahrend des Natio-
nalsozialismus, (w:) H. Becker i in. (Hg.), Die Uniuersitat Góttingen unter dem Natio-
nalsozialismus, Munchen 21998, 469-490.
6 Por. m.in. K. Schónwalder, Historiker und Politik. Geschichtswissenschaft im
Nationalsozialismus, Frankfurt a.M./New York 1992; M. Fahlbusch, Wo der deutsche ...
ist, ist Deutschland. Die Stiftung fur deutsche Volks- und Kulturbodenforschung in Leipzig
1920-1933, Bochum 1994; P. Schottler (Hg.), Geschichtsschreibung ais Legitimationswis-
senschaft 1918-1945, Frankfurt/M. 1997; F.-R. Hausmann, ,JDeutsche Geisteswissen-
schaft” im Zweiten Weltkrieg. Die „Aktion Ritterbusch” (19401945), Dresden/Miinchen
1998; M. Fahlbusch, Wissenschaft im Dienst der nationalsozialistischen Politik? Die „Volk-
stumsdeutschen Forschungsgemeinschaften” uon 1931-1945, Baden-Baden 1990; I. Haar,
Historiker im Nationalsozialismus. Deutsche Geschichtswissenschaft und der „Volkstum-
skampf’ im Osten, Góttingen 2000; F.-R. Hausmann, „Vom Strudel der Ereignisse uer-
schlungen”. Deutsche Romanistik im „Dritten Reich”, Frankfurt a.M. 2000; O. G. Oexle,
W. Schulze (Hg.), Deutsche Historiker im Nationalsozialismus, Frankfurt a.M. 22000.
259
eksploracja nieuwzględnionych dotąd materiałów źródłowych dotyczy
także uniwersyteckich instytutów historii sztuki, które w pewnym sto-
pniu także stały się przedmiotem zainteresowania badaczy* * * * 5.
W tej sytuacji rzut oka na pokrewną dyscyplinę wydaje się nie tylko
wskazany, ale także inspirujący. Mamy na myśli najnowszy zacięty spór
historyków na temat roli historii jako nauki w planowaniu narodowo-
socjalistycznej polityki narodowościowej, która legła u podłoża dramatycz-
nego przebiegu dziejów w XX stuleciu6. Spór ten spowodował radykalną
zmianę perspektywy badawczej, na co wpływ miało wydobycie na światło
dzienne niespenetrowanych dotąd zasobów źródłowych. W rezultacie po-
wstał odmienny obraz „naukowej historii w narodowym socjalizmie”, od-
znaczający się silniejszym niż dotąd przypuszczano uwikłaniem tej dys-
cypliny w system i jego zbrodnicze cele polityczne. Peter Schottler pisał
w 1997 roku:
W wyniku na nowo podjętych dociekań nad sposobami sprawowania władzy i
uprawianej przez reżim polityki eksterminacji w nowym świetle ukazały się także
obszary praktycznego działania inteligencji naukowo-technicznej i humanistycz-
nej. Krytyczna historia uniwersytetów i instytutów odsłoniła związki z reżimowy-
mi ośrodkami władzy. Gdy teraz prowadzi się badania nad niektórymi myśliciela-
mi jako inspiratorami eksterminacji, to nie oznacza to - tak jak wcześniej -
ujmowanych z perspektywy historii idei studiów o ideologicznych prekursorach
względnie o intelektualnym tle holocaustu, lecz identyczne jest z ukazaniem kon-
kretnego, publicystycznego, koncepcyjnego, a niekiedy też czynnego uczestnictwa
po części wybitnych akademików w wojnie niosącej zagładę.
0 K.-L. Hofmann, Ch. W. Prager, „Volk, Rasse, Staat und deutscher Geist”. Zum
Uniuersitdtsjubilaum 1936 und zur Kunstgeschichte in Heidelberg im Dritten Reich, (w:)
K. Buselmeier (Hg.),Auch eine Geschichte der Uniuersitat Heidelberg, Mannheim 1985,
336-345; H. Dilly, U. Wendland, „Hitler ist mein bester Freund”. Das Kunsthistorische
Seminar der Hamburger Uniuersitat, (w:) E. Krause i in. (Hg.), Hochschulalltag im Drit-
ten Reich. Die Hamburger Uniuersitat 1933-45, Teil 2, Berlin-Hamburg 1991, 607-624;
U. Wollenhaupt-Schmidt, „Hitler hat die Bdume geschiittelt und Amerika hcit die
Friichte geerntet”. Zur Geschichte des Kunstgeschichtlichen Seminars wahrend des Natio-
nalsozialismus, (w:) H. Becker i in. (Hg.), Die Uniuersitat Góttingen unter dem Natio-
nalsozialismus, Munchen 21998, 469-490.
6 Por. m.in. K. Schónwalder, Historiker und Politik. Geschichtswissenschaft im
Nationalsozialismus, Frankfurt a.M./New York 1992; M. Fahlbusch, Wo der deutsche ...
ist, ist Deutschland. Die Stiftung fur deutsche Volks- und Kulturbodenforschung in Leipzig
1920-1933, Bochum 1994; P. Schottler (Hg.), Geschichtsschreibung ais Legitimationswis-
senschaft 1918-1945, Frankfurt/M. 1997; F.-R. Hausmann, ,JDeutsche Geisteswissen-
schaft” im Zweiten Weltkrieg. Die „Aktion Ritterbusch” (19401945), Dresden/Miinchen
1998; M. Fahlbusch, Wissenschaft im Dienst der nationalsozialistischen Politik? Die „Volk-
stumsdeutschen Forschungsgemeinschaften” uon 1931-1945, Baden-Baden 1990; I. Haar,
Historiker im Nationalsozialismus. Deutsche Geschichtswissenschaft und der „Volkstum-
skampf’ im Osten, Góttingen 2000; F.-R. Hausmann, „Vom Strudel der Ereignisse uer-
schlungen”. Deutsche Romanistik im „Dritten Reich”, Frankfurt a.M. 2000; O. G. Oexle,
W. Schulze (Hg.), Deutsche Historiker im Nationalsozialismus, Frankfurt a.M. 22000.