Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (13.2002)

AGORAFOBIA

351

których wspiera się nowoczesny ideał. Wycofując się ze złożoności swej
wcześniej argumentacji i popadając bardziej w dyskurs istnień niż relacji,
Young prezentuje alternatywę, której celem zdaje się być urzeczywistnie-
nie sfery publicznej jako w pełni dostępnej i ustanowionej realności,
a usunięcie jej wersji złudzeniowej, którą autorka identyfikuje z iluzją
wyjątkowej sfery publicznej.
Inaczej podchodzi do kwestii przestrzeni publicznej teoretyk Thomas
Keenan. On również podważa koncepcję utraconej przestrzeni publicznej,
traktując ją jako iluzję. Jednak jego tekst w książce Robbinsa przekształ-
ca demokratyczną sferę publiczną w złudzenie111. Keenan łączy jej złudze-
niowy aspekt z pojawieniem się, a nie znikaniem przestrzeni publicznej. Su-
geruje, iż sfera publiczna jawi się jako złudzenie tylko w momencie
znikania.
Esej Keenana Windows: of uulnerability (Okna: o wrażliwości na zra-
nienia), wykorzystuje element architektoniczny - okno - jako figurę róż-
nicy pomiędzy rzeczywistością prywatną i publiczną. Opierając się na
pionierskich pracach Beatriz Colomina, Keenan łączy historyczne debaty
architektoniczne dotyczące form i znaczenia okien z aktualnymi dysku-
sjami na temat formy i znaczenia politycznej sfery publicznej. Jak pisze
Colomina: „Każda koncepcja okna implikuje pojęcie relacji pomiędzy
wnętrzem a zewnętrzem, pomiędzy przestrzenią prywatną i publiczną”112.
Czy okno zagraża sztywnemu podziałowi na prywatne i publiczne, czy
gwarantuje go? Czy okno zapewnia czy narusza domknięcie obszarów
prywatnego i publicznego wytworzonych przez ten podział? Podobnie jak
Colomina (chociaż czyniąc rozmaite rozróżnienia), Keenan łączy te pyta-
nia ze statusem człowieka. Czy okna, tak jak w tradycyjnym modelu per-
spektywicznym, stabilizują człowieka, pozwalając jego wyizolowanemu
spojrzeniu spoglądać przez okno i opanowywać świat ujmowany jako od-
dzielny, zewnętrzny obiekt? Czy może okna pozwalają wpadać światłu,
czyli światu zewnętrznemu, do wnętrza i zakłócać widzenie oraz kontrolę
człowieka nad otoczeniem, naruszając bezpieczeństwo wnętrza? Jak za-
uważa Keenan: „Im więcej światła, tym mniej widzenia i tym mniej we
wnętrzu tego, co pozwala człowiekowi zaznać wygody i bezpieczeństwa,
tym trudniej znaleźć miejsce, z którego się patrzy”113.
Wpadające przez okno światło jest dla Keenana metaforą sfery publicz-
nej, którą przemyślał, opierając się na modelu języka. Keenan sugeruje,
w opozycji do tradycyjnych koncepcji, iż sfera publiczna nie jest prze-
111 Th. Keenan, Windows: Of Vulnerability, (w:) Robbins (red.) The Phantom Public
Sphere, op. cit., s. 121-141.
112 B. Colomina, Priuacy and Publicity: Modern Architecture as Mass Media, MIT
Press, Cambridge 1994, s. 134.
113 Keenan, Windows: OfVulnerability, op. cit., s. 127.