DOI Heft:
Omówienia i recenzje
DOI Artikel:Jarzewicz, Jarosław: O dwóch niewielkich książkach i jednej wielkiej teorii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28198#0361
OMÓWIENIA I RECENZJE
Jarosław Jarzewicz
O DWÓCH NIEWIELKICH KSIĄŻKACH I JEDNEJ WIELKIEJ TEORII
Martin BtiCHSEL, Seburt der Gotik. Abt Sugers Konzept fur die Abteikirche Saint-
-Denis. Freiburg im Breisgau 1997 [Rombach Wissenschaft. Reihe Quellen zur
Kunst, herausgegeben von Norberto Gramaccini, Band 5.
Christoph Markschies, Gibt es eine „Theologie der gotischen Kathedrale?” Noch-
mals: Suger von Saint - Denis und Sankt- Dionys vom Areopag. Heidelberg 1995
[Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-
historische Klasse Jahrgang 1995, 1. Abhandlung]
Nauka bowiem nie stara się pozytywnie uzasadnić czy ustalić, że teoria zasługuje na uzna-
nie. Przeciwnie, skupia się głównie na krytyce teorii. Uważa ona, lub powinna uważać, oba-
lenie nawet swych najbardziej zachwycających i pięknych teorii za triumf, za postęp. Nie
możemy bowiem obalić dobrej teorii, nie ucząc się od niej, a także z tego, że poniosła klęskę,
ogromnie wielu rzeczy. Uczymy się, jak zwykle, na własnych błędach1.
Dopóki obserwowalne fakty znajdują wyjaśnienie w ramach określonej teorii, mo-
że uchodzić ona za prawdziwą. Ale jedynie do czasu, gdyż wszystko, co ludzkie jest
tymczasowe.
Historia sztuki, pretendująca jak wiadomo do bycia nauką, podlega także tej za-
sadzie sformułowanej przez Karla Poppera. Wbrew niektórym prorokom głoszącym
koniec historii sztuki, można powiedzieć, że ma się ona nieźle, gdyż właśnie stosunko-
wo niedawno podważona została jedna z jej najbardziej doniosłych, najlepiej uargu-
mentowanych, najlepiej wyjaśniających złożone fakty i procesy historyczne teorii, na
jakie zdobyła się historia sztuki w swojej dotychczasowej historii. Słowem - chodzi tu-
taj o wielką teorię. Jest to teoria wyjaśniająca powstanie nowej gotyckiej architektury
w kościele opactwa Saint Denis jako rezultatu oddziaływania pewnej idei filozoficzno-
-teologicznej: neoplatońskiej metafizyki światła. Koncepcja światła, jako symbolu bo-
skiej obecności, jako emanacja boskości jest w myśl tej teorii czynnikiem sprawczym
powstania nowego stylu. Co więcej, można stwierdzić ponad wszelką wątpliwość, że
1 KR. Popper, Nauka:problemy, cele, odpowiedzialność, (w:) tegoż, Mit schematu pojęcio-
wego. W obronie nauki i racjonalności, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997, s. 94-128, cytat
na s. 119.
Jarosław Jarzewicz
O DWÓCH NIEWIELKICH KSIĄŻKACH I JEDNEJ WIELKIEJ TEORII
Martin BtiCHSEL, Seburt der Gotik. Abt Sugers Konzept fur die Abteikirche Saint-
-Denis. Freiburg im Breisgau 1997 [Rombach Wissenschaft. Reihe Quellen zur
Kunst, herausgegeben von Norberto Gramaccini, Band 5.
Christoph Markschies, Gibt es eine „Theologie der gotischen Kathedrale?” Noch-
mals: Suger von Saint - Denis und Sankt- Dionys vom Areopag. Heidelberg 1995
[Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-
historische Klasse Jahrgang 1995, 1. Abhandlung]
Nauka bowiem nie stara się pozytywnie uzasadnić czy ustalić, że teoria zasługuje na uzna-
nie. Przeciwnie, skupia się głównie na krytyce teorii. Uważa ona, lub powinna uważać, oba-
lenie nawet swych najbardziej zachwycających i pięknych teorii za triumf, za postęp. Nie
możemy bowiem obalić dobrej teorii, nie ucząc się od niej, a także z tego, że poniosła klęskę,
ogromnie wielu rzeczy. Uczymy się, jak zwykle, na własnych błędach1.
Dopóki obserwowalne fakty znajdują wyjaśnienie w ramach określonej teorii, mo-
że uchodzić ona za prawdziwą. Ale jedynie do czasu, gdyż wszystko, co ludzkie jest
tymczasowe.
Historia sztuki, pretendująca jak wiadomo do bycia nauką, podlega także tej za-
sadzie sformułowanej przez Karla Poppera. Wbrew niektórym prorokom głoszącym
koniec historii sztuki, można powiedzieć, że ma się ona nieźle, gdyż właśnie stosunko-
wo niedawno podważona została jedna z jej najbardziej doniosłych, najlepiej uargu-
mentowanych, najlepiej wyjaśniających złożone fakty i procesy historyczne teorii, na
jakie zdobyła się historia sztuki w swojej dotychczasowej historii. Słowem - chodzi tu-
taj o wielką teorię. Jest to teoria wyjaśniająca powstanie nowej gotyckiej architektury
w kościele opactwa Saint Denis jako rezultatu oddziaływania pewnej idei filozoficzno-
-teologicznej: neoplatońskiej metafizyki światła. Koncepcja światła, jako symbolu bo-
skiej obecności, jako emanacja boskości jest w myśl tej teorii czynnikiem sprawczym
powstania nowego stylu. Co więcej, można stwierdzić ponad wszelką wątpliwość, że
1 KR. Popper, Nauka:problemy, cele, odpowiedzialność, (w:) tegoż, Mit schematu pojęcio-
wego. W obronie nauki i racjonalności, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997, s. 94-128, cytat
na s. 119.