DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Instytut Historii Sztuki na uniwersytecie Rzeszy w Poznaniu i "budowa narodowego socjalizmu" w Kraju Warty w latach 1939 - 1945
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0260
Adam S. Labuda
INSTYTUT HISTORII SZTUKI NA UNIWERSYTECIE
RZESZY W POZNANIU I „BUDOWA NARODOWEGO
SOCJALIZMU" W KRAJU WARTY W LATACH 1939-1945*
Wybuch wojny 1 września 1939 roku stanowił cezurę w polityce
narodowosocjalistycznych Niemiec. Plany nazistowskiego państwa, po-
legające na rewizji postanowień traktatu wersalskiego, zapewnieniu
Niemcom i „rasie germańskiej” hegemonialnej pozycji w Europie oraz po-
szerzeniu „niemieckiej przestrzeni życiowej” dzięki wcieleniu rzekomo nie-
mieckiej ziemi narodowej i kulturowej, weszły w ostatnią fazę realizacji.
Jej istotnym elementem była coraz ostrzejsza polityka narodowościowa,
która na terenach zdobytych przez Rzeszę zmierzała do ich germanizacji
przy jednoczesnym masowym wysiedlaniu i wyniszczaniu mieszkającej
na nich ludności. Po militarnym zwycięstwie nad Polską na jej wcielo-
nych do Rzeszy ziemiach zachodnich utworzono cztery jednostki admini-
stracyjne: „okręg Rzeszy Gdańsk - Prusy Zachodnie” [Reichsgau Danzig-
WestpreuBen], włączony do Prus Wschodnich „okręg rządowy
Ciechanów” [Regierungsbezirk Zichenau], na Górnym Śląsku „okręg rzą-
dowy Katowice” [Regierungsbezirk Kattowitz] i największe z nowych te-
rytoriów - „okręg Rzeszy Kraj Warty” [Reichsgau Wartheland]1.
Artykuł niniejszy nawiązuje do studium opublikowanego przeze mnie w poprzednim
tomie „Artium Quaestiones” (patrz przypis 3). Także tym razem moje wywody opierają się
w dużym stopniu na materiałach z archiwum Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Rze-
szy w Poznaniu, które są przechowywane w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im.
Adama Mickiewicza w Poznaniu (cytowane dalej jako Archiwum KI-RUPosen).
Tekst jest poszerzoną wersją- odczytu wygłoszonego na konferencji „Kunstgeschichte
an den Universitaten in der Zeit des Nationalsozialismus”, która odbyła się na Uniwersy-
tecie w Karlsruhe w dniach 11-12 X 2002. Wersja niemiecka ukaże się w materiałach kon-
ferencji: Das Kunstgeschichtliche Institut an der Reichsuniversitat Posen und die „natio-
nal-sozialistische Aufbauarbeit” im Gau Wartheland 1939-1945, (w:) J. Held i M. Papen-
brock (red.), Kunstgeschichte an den Uniuersitaten im Nationalsozialismus, Gottingen
2003 [Kunst und Politik. Jahrbuch der Guernica-Gesellschaft, Bd. 5, 2003, s. 143-160].
1 Zob.: M. Broszat, Nationalsozialistische Polenpolitik 1939-1945. Stuttgart 1961, s. 38-
41; H.-J. Boemelburg, B. Musiał, Die deutsche Besatzungspolitik in Polen 1939-1945,
INSTYTUT HISTORII SZTUKI NA UNIWERSYTECIE
RZESZY W POZNANIU I „BUDOWA NARODOWEGO
SOCJALIZMU" W KRAJU WARTY W LATACH 1939-1945*
Wybuch wojny 1 września 1939 roku stanowił cezurę w polityce
narodowosocjalistycznych Niemiec. Plany nazistowskiego państwa, po-
legające na rewizji postanowień traktatu wersalskiego, zapewnieniu
Niemcom i „rasie germańskiej” hegemonialnej pozycji w Europie oraz po-
szerzeniu „niemieckiej przestrzeni życiowej” dzięki wcieleniu rzekomo nie-
mieckiej ziemi narodowej i kulturowej, weszły w ostatnią fazę realizacji.
Jej istotnym elementem była coraz ostrzejsza polityka narodowościowa,
która na terenach zdobytych przez Rzeszę zmierzała do ich germanizacji
przy jednoczesnym masowym wysiedlaniu i wyniszczaniu mieszkającej
na nich ludności. Po militarnym zwycięstwie nad Polską na jej wcielo-
nych do Rzeszy ziemiach zachodnich utworzono cztery jednostki admini-
stracyjne: „okręg Rzeszy Gdańsk - Prusy Zachodnie” [Reichsgau Danzig-
WestpreuBen], włączony do Prus Wschodnich „okręg rządowy
Ciechanów” [Regierungsbezirk Zichenau], na Górnym Śląsku „okręg rzą-
dowy Katowice” [Regierungsbezirk Kattowitz] i największe z nowych te-
rytoriów - „okręg Rzeszy Kraj Warty” [Reichsgau Wartheland]1.
Artykuł niniejszy nawiązuje do studium opublikowanego przeze mnie w poprzednim
tomie „Artium Quaestiones” (patrz przypis 3). Także tym razem moje wywody opierają się
w dużym stopniu na materiałach z archiwum Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Rze-
szy w Poznaniu, które są przechowywane w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im.
Adama Mickiewicza w Poznaniu (cytowane dalej jako Archiwum KI-RUPosen).
Tekst jest poszerzoną wersją- odczytu wygłoszonego na konferencji „Kunstgeschichte
an den Universitaten in der Zeit des Nationalsozialismus”, która odbyła się na Uniwersy-
tecie w Karlsruhe w dniach 11-12 X 2002. Wersja niemiecka ukaże się w materiałach kon-
ferencji: Das Kunstgeschichtliche Institut an der Reichsuniversitat Posen und die „natio-
nal-sozialistische Aufbauarbeit” im Gau Wartheland 1939-1945, (w:) J. Held i M. Papen-
brock (red.), Kunstgeschichte an den Uniuersitaten im Nationalsozialismus, Gottingen
2003 [Kunst und Politik. Jahrbuch der Guernica-Gesellschaft, Bd. 5, 2003, s. 143-160].
1 Zob.: M. Broszat, Nationalsozialistische Polenpolitik 1939-1945. Stuttgart 1961, s. 38-
41; H.-J. Boemelburg, B. Musiał, Die deutsche Besatzungspolitik in Polen 1939-1945,