DOI Heft:
[Rozprawy]
DOI Artikel:Labuda, Adam S.: Instytut Historii Sztuki na uniwersytecie Rzeszy w Poznaniu i "budowa narodowego socjalizmu" w Kraju Warty w latach 1939 - 1945
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28200#0273
270
ADAM S. LABUDA
Ablem, Albikerem, Avenariusem, Blecke-rem, Bronischem, Cauerem, von
Graevenitzem, Klimschem, Kolbem, Nussem i Scheibem) widzimy, z ja-
kim oddaniem i z jaką pomysłowością zaangażował się on w tę sprawę.
Widać też wyraźniej niż na innych polach działalności tragizm „pracy
kulturalnej” (.Kulturarbeit), która od samego początku była elementem
działań wojennych w latach 1939-1945.
Na temat genezy i ogólnego programu nowego obrazu miasta czytamy
w jednym z listów, co następuje:
Polacy [...] usunęli niemal wszystkie pomniki z czasów niemieckich, natomiast
polskie pomniki zostały od jesieni 1939 roku w znacznym stopniu zdemontowane.
Wobec tego czeka nas miłe zadanie polegające na tym, że będziemy mogli zapro-
ponować wielu najlepszym rzeźbiarzom w Niemczech atrakcyjne zlecenia35.
Program ikonograficzny całego przedsięwzięcia wydaje się przy tym
dość powierzchowny. Zaraz na początku wojny powstała skromna publi-
kacja poświęcona „niemieckiej” historii miasta Poznania, która uderza
swą propagandową dosłownością i powierzchownością36. Wyłożone w niej
ujęcie poznańskich dziejów wraz z przedstawieniem reprezentujących ją
postaci stało się wzorem dla realizowanego przez rzeźbiarzy politycznego
obrazu miasta. Tak więc przewidziano ustawienie w reprezentacyjnych
miejscach w Poznaniu pomnika Tomasza z Gubina, rzekomego „niemiec-
kiego” założyciela miasta, pomnika „przesiedleńca”, pomnika Gneisenaua,
który jako pruski feldmarszałek sto lat wcześniej kierował zdławieniem
polskiego powstania i umarł w Poznaniu, pomnika urodzonego w Pozna-
niu Hindenburga, a także pomnika wschodniego jeźdźca [Ostlandreiter]
na ozdobionym reliefem cokole, który miał symbolizować ekspansję Niem-
ców na wschód. Inne natomiast miejsca w mieście zamierzano ozdobić
dziełami o tematyce sentymentalnej (Matka z dzieckiem) lub nawiązują-
cej do rolniczego charakteru prowincji (krowa z dwójką bawiących się
dzieci)37.
Innym polem pozauniwersyteckiej działalności poznańskich history-
ków sztuki było przejmowanie i porządkowanie dóbr kultury oraz admi-
nistrowanie nimi na terenach zaanektowanych i okupowanych w czasie
35 List Kletzla do Karla Albikera z 7 lipca 1941 r. (Archiwum KI-RUPosen).
36 Oberblirgermeister Dr. Scheffler (red.), Chronik der Gauhauptstadt Posen, Berlin
1941. Powstanie tej publikacji dokumentują akta w Archiwum m. Poznania: Gauhaupt-
stadt Posen, 16241.
37 Patrz m. in.: Bericht iiber die Sitzung des Denkmalausschusses am 4. September
1942 [Sprawozdanie z posiedzenia komisji ds. zabytków w dniu 4 września 1942 r.] (Po-
znań, Archiwum KI-RUPosen).
ADAM S. LABUDA
Ablem, Albikerem, Avenariusem, Blecke-rem, Bronischem, Cauerem, von
Graevenitzem, Klimschem, Kolbem, Nussem i Scheibem) widzimy, z ja-
kim oddaniem i z jaką pomysłowością zaangażował się on w tę sprawę.
Widać też wyraźniej niż na innych polach działalności tragizm „pracy
kulturalnej” (.Kulturarbeit), która od samego początku była elementem
działań wojennych w latach 1939-1945.
Na temat genezy i ogólnego programu nowego obrazu miasta czytamy
w jednym z listów, co następuje:
Polacy [...] usunęli niemal wszystkie pomniki z czasów niemieckich, natomiast
polskie pomniki zostały od jesieni 1939 roku w znacznym stopniu zdemontowane.
Wobec tego czeka nas miłe zadanie polegające na tym, że będziemy mogli zapro-
ponować wielu najlepszym rzeźbiarzom w Niemczech atrakcyjne zlecenia35.
Program ikonograficzny całego przedsięwzięcia wydaje się przy tym
dość powierzchowny. Zaraz na początku wojny powstała skromna publi-
kacja poświęcona „niemieckiej” historii miasta Poznania, która uderza
swą propagandową dosłownością i powierzchownością36. Wyłożone w niej
ujęcie poznańskich dziejów wraz z przedstawieniem reprezentujących ją
postaci stało się wzorem dla realizowanego przez rzeźbiarzy politycznego
obrazu miasta. Tak więc przewidziano ustawienie w reprezentacyjnych
miejscach w Poznaniu pomnika Tomasza z Gubina, rzekomego „niemiec-
kiego” założyciela miasta, pomnika „przesiedleńca”, pomnika Gneisenaua,
który jako pruski feldmarszałek sto lat wcześniej kierował zdławieniem
polskiego powstania i umarł w Poznaniu, pomnika urodzonego w Pozna-
niu Hindenburga, a także pomnika wschodniego jeźdźca [Ostlandreiter]
na ozdobionym reliefem cokole, który miał symbolizować ekspansję Niem-
ców na wschód. Inne natomiast miejsca w mieście zamierzano ozdobić
dziełami o tematyce sentymentalnej (Matka z dzieckiem) lub nawiązują-
cej do rolniczego charakteru prowincji (krowa z dwójką bawiących się
dzieci)37.
Innym polem pozauniwersyteckiej działalności poznańskich history-
ków sztuki było przejmowanie i porządkowanie dóbr kultury oraz admi-
nistrowanie nimi na terenach zaanektowanych i okupowanych w czasie
35 List Kletzla do Karla Albikera z 7 lipca 1941 r. (Archiwum KI-RUPosen).
36 Oberblirgermeister Dr. Scheffler (red.), Chronik der Gauhauptstadt Posen, Berlin
1941. Powstanie tej publikacji dokumentują akta w Archiwum m. Poznania: Gauhaupt-
stadt Posen, 16241.
37 Patrz m. in.: Bericht iiber die Sitzung des Denkmalausschusses am 4. September
1942 [Sprawozdanie z posiedzenia komisji ds. zabytków w dniu 4 września 1942 r.] (Po-
znań, Archiwum KI-RUPosen).