Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (14.2003)

„HOMOSEKSUALIZM”, STUDIA GEJOWSKO-LESBIJSKIE I TEORIA QUEER W HISTORII SZTUKI

287

na w sztukach wizualnych została generalnie wyparta lub sprowadzona
do podziemia i bardzo ograniczonej cyrkulacji. Naukowe zainteresowania
homoerotyzmem (nawet wśród badaczy uznających się za „homoseksuali-
stów”) przebiegały często wzdłuż linii homofobicznych. I tak, Isidor Sad-
ger, pisarz-freudysta, który w największym stopniu przyczynił się do roz-
winięcia psychoanalitycznej teorii homoseksualności, traktował osobiste i
kulturalne zainteresowania homoerotyczne swojego głównego pacjenta
jako całkowicie neurotyczne. Ten skandynawski baron łączył Winckel-
mannowską profesję historyka sztuki (jego rzekomą „namiętność do po-
sągów”) ze związkami homoseksualnymi w realnym życiu. Sadger (1910,
1921) traktował swój „baronowski” sposób życia jako ucieleśnienie funda-
mentalnego „narcyzmu” - miłości własnej i niezdolności do wyjścia poza
wartości własnej płci - i wielbił obrazy swojej erotycznej pożądliwości.
Freud, niedługo potem (1910), rozszerzając ideę Sadgera ogłosił odkrycie
takiego „narcyzmu” w charakterze Leonarda da Vinci jako przypuszczal-
nego psychologicznego źródła jego dorosłej (jeśli nawet nie zaktualizowa-
nej) „homoseksualności” (szerzej zob. Davis 1995b).
W tym wrogim klimacie (można go z grubsza datować na okres od lat
czterdziestych XIX wieku (zob. Kaan 1844) do lat sześćdziesiątych XX
wieku) oraz w obliczu zmian w nastawieniu wobec gender i płci, historycy
homoerotyzmu pracowali albo ostrożnie, albo - co zdarzało się częściej -
posługując się kategoriami eufemistycznymi lub obskuranckimi. J.P. Ma-
haffy, autor Społecznego życia w Grecji (1874), poczuwał się na przykład
do opuszczenia w drugim wydaniu książki fragmentu dotyczącego pede-
rastii Greków. W swojej klasycznej Historii malarstwa nowoczesnego
Richard Muther (1896) wyjaśniał zainteresowanie Michała Anioła młody-
mi mężczyznami rzekomym odtrąceniem go przez kobiety z powodu jego
brzydoty. (I to pomimo mocnych argumentów, przedstawionych przez
Johna Addingtona Symondsa [1877], uzasadniających hipotezę, że poezja
Michała Anioła była w części homoerotyczna.) Od lat dwudziestych do
siedemdziesiątych XX wieku historia sztuki była zdominowana przez
opasłe katalogi, kompendia opisowe i komparatystyczne oraz studia
monograficzne. Systematyczne opracowania takich artystów, jak Dona-
tello lub Gericault oraz wielkich artystów nowoczesnych i współczesnych
od Gustave’a Moreau do Andy Warhola, pomijały jednak - lub nie były
go świadome - homoerotyczny lub „homoseksualny” wymiar ich życia
i twórczości. Z wyjątkiem pewnych analiz feministycznych i semiotycz-
nych, główne sposoby analizy i interpretacji w historii sztuki tworzono
bez odniesienia do społecznej rzeczywistości dawnego i współczesnego
erotyzmu tej samej płci5.
0 Co prawda, tradycyjne sposoby analizy - szczególnie ikonografia i ikonologia - do-
puszczają kompetentne, jeśli nawet nieco stonowane, zajmowanie się historycznym homo-
erotyzmem (np. Wind 1938-9, Panofsky 1939, Wittkower i Wittkower 1963). Chodzi mi