DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: O stosunku sztuki do natury: praktyka i teoria artystyczna młodego Mehoffera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0053
Marta Smolińska-Byczuk
O STOSUNKU SZTUKI DO NATURY.
PRAKTYKA I TEORIA ARTYSTYCZNA MŁODEGO
MEHOFFERA
Twórczość młodzieńczą cechuje bardzo często poszukiwawczy cha-
rakter, czytelny w podejmowaniu licznych prób odnalezienia własnej
drogi twórczej oraz indywidualnych środków wyrazu, zgodnych z tempe-
ramentem danego artysty1. Analogiczne znamiona nosi dorobek arty-
styczny młodego2 3 4 5 Józefa Mehoffera, dla którego kluczowym zadaniem
staje się określenie osobistego poglądu na stosunek sztuki do natury.
Z doprecyzowaniem owej odwiecznej i niezbywalnej relacji sztuka -
natura wedle indywidualnych kategorii Mehoffer zmaga się zarówno
jako praktyk, jak i teoretyk. We wczesnym etapie twórczości powstają
trzy teksty teoretyczne: dwa niepublikowane, pozostające w zbiorach
rękopisów Ossolineum we Wrocławiu Rozważania o sztuce3 z 1893 roku
oraz Filozofia w sztuce4 z roku 1895, a także jeden publikowany na ła-
mach „Przeglądu Polskiego” zatytułowany Uwagi o sztuce i jej stosunku
do natury5 z 1896 roku. Mehofferowe zapatrywania na transponowanie
rzeczywistości na płaszczyznę, wcześniej niż w tekstach, ujawniają się
jednak w realizacjach malarskich. Praktyka wyprzedza teorię, pióro po-
dąża za osiągnięciami pędzla, a słowne deklaracje ewidentnie wywodzą
się z własnych doświadczeń młodego twórcy. Kompozycje, pozornie wolne
od manifestowania poglądów na stosunek sztuki do natury, w trakcie wy-
1 Por. W. Juszczak, Młody Weiss, Warszawa 1979.
2 Lata młodzieńczej twórczości wieńczy rok 1898, zamykający etap poszukiwawczy
i zwiastujący okrzepnięcie Mehoffera jako artysty świadomie operującego wybranymi środ-
kami malarskimi. Do czasu około 1902-1903 trwa okres przejściowy wiodący ku dokonaniom
dojrzałym. Zob. M. Smolińska-Byczuk, Młody Mehoffer, rozprawa doktorska pisana
w IHS UAM pod kierunkiem prof, dra hab. Wojciecha Suchockiego, Poznań 2003.
3 J. Mehoffer, Rozważania o sztuce, 1893, rkps w zbiorach Ossolineum we Wrocła-
wiu, sygn. 12785/11, s. 1-4.
4 Idem, Filozofia w sztuce, 1895, rkps w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu, sygn.
12785/11, s. 7-12.
5 Idem, Uwagi o sztuce i jej stosunku do natury, „Przegląd Polski”, t. 4 (124), R. XXXI,
1897, s. 1-30.
O STOSUNKU SZTUKI DO NATURY.
PRAKTYKA I TEORIA ARTYSTYCZNA MŁODEGO
MEHOFFERA
Twórczość młodzieńczą cechuje bardzo często poszukiwawczy cha-
rakter, czytelny w podejmowaniu licznych prób odnalezienia własnej
drogi twórczej oraz indywidualnych środków wyrazu, zgodnych z tempe-
ramentem danego artysty1. Analogiczne znamiona nosi dorobek arty-
styczny młodego2 3 4 5 Józefa Mehoffera, dla którego kluczowym zadaniem
staje się określenie osobistego poglądu na stosunek sztuki do natury.
Z doprecyzowaniem owej odwiecznej i niezbywalnej relacji sztuka -
natura wedle indywidualnych kategorii Mehoffer zmaga się zarówno
jako praktyk, jak i teoretyk. We wczesnym etapie twórczości powstają
trzy teksty teoretyczne: dwa niepublikowane, pozostające w zbiorach
rękopisów Ossolineum we Wrocławiu Rozważania o sztuce3 z 1893 roku
oraz Filozofia w sztuce4 z roku 1895, a także jeden publikowany na ła-
mach „Przeglądu Polskiego” zatytułowany Uwagi o sztuce i jej stosunku
do natury5 z 1896 roku. Mehofferowe zapatrywania na transponowanie
rzeczywistości na płaszczyznę, wcześniej niż w tekstach, ujawniają się
jednak w realizacjach malarskich. Praktyka wyprzedza teorię, pióro po-
dąża za osiągnięciami pędzla, a słowne deklaracje ewidentnie wywodzą
się z własnych doświadczeń młodego twórcy. Kompozycje, pozornie wolne
od manifestowania poglądów na stosunek sztuki do natury, w trakcie wy-
1 Por. W. Juszczak, Młody Weiss, Warszawa 1979.
2 Lata młodzieńczej twórczości wieńczy rok 1898, zamykający etap poszukiwawczy
i zwiastujący okrzepnięcie Mehoffera jako artysty świadomie operującego wybranymi środ-
kami malarskimi. Do czasu około 1902-1903 trwa okres przejściowy wiodący ku dokonaniom
dojrzałym. Zob. M. Smolińska-Byczuk, Młody Mehoffer, rozprawa doktorska pisana
w IHS UAM pod kierunkiem prof, dra hab. Wojciecha Suchockiego, Poznań 2003.
3 J. Mehoffer, Rozważania o sztuce, 1893, rkps w zbiorach Ossolineum we Wrocła-
wiu, sygn. 12785/11, s. 1-4.
4 Idem, Filozofia w sztuce, 1895, rkps w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu, sygn.
12785/11, s. 7-12.
5 Idem, Uwagi o sztuce i jej stosunku do natury, „Przegląd Polski”, t. 4 (124), R. XXXI,
1897, s. 1-30.