DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: O stosunku sztuki do natury: praktyka i teoria artystyczna młodego Mehoffera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0065
O STOSUNKU SZTUKI DO NATURY
63
Na czym polega w przypadku kurtyny Mehoffera owo wrażenie
prawdy? Jakie środki malarskie zostają użyte dla jego uzyskania?
Tkaninę kurtyny Mehoffer przedstawia z natury, udrapowawszy
materię w swojej paryskiej pracowni17.
Artysta maluje również z przysłanych mu z Krakowa fotografii i ry-
sunków, z nich odtwarza wizerunki artystów i widok krakowskiej ulicy.
Namalowana ulica Lubicz nie przypomina jednak ulicy krakowskiej, lecz
„więcej wygląda na Pola Elizejskie paryskie”18. Mehoffer „odczytuje” fo-
tografię przez pryzmat impresjonistycznych wedut malowanych często
przez Auguste’a Renoira i Camille’a Pissarra. Pissarro, a także Ludwik
De Laveaux, którego studia wisiały w odwiedzanej przez Mehoffera ka-
wiarni madame Charlotte, ukazywali paryskie bulwary również nocą.
Na uwagę zasługują także Mehofferowe opisy nocnego pejzażu Paryża,
odnotowywane często na kartach Dziennika jako wrażenia z wieczornych
przechadzek19. Malarza intryguje zapadająca ciemność i blask ulicznych
latarni tajemniczo oświetlających przechodzące sylwetki ludzkie. Na
wrażenie odebrane z natury, obok dzieł impresjonistycznych, nakładają
się również obrazy polskich monachijczyków, pełne ciemnych kolorów,
zestimmowane, skupione na oddaniu na płótnie zapadającego zmroku.
Mehoffer, odmalowując, w tle kurtyny, ulicę w sztucznym oświetleniu,
korzysta więc z własnych obserwacji paryskich bulwarów oraz z konwen-
cji malarskich: francuskiego impresjonizmu oraz malarstwa ciemnego,
wykreowanego w sztuce polskiej schyłku XIX wieku.
Struktura kompozycyjna projektu krakowskiej kurtyny ze sceną
i aktorami na planie pierwszym oraz otwartą perspektywą ulicy na pla-
nie dalszym przypomina również drzeworyty japońskie, ukazujące otwar-
cie sezonu teatralnego20. Prezentacja aktorów w partii kompozycji zbli-
żonej do widza, a także pomysł na uciekającą gwałtownie w głąb i tętnią-
cą życiem ulicę posiada swe wizualne źródła właśnie w popularnych
wówczas kompozycjach drzeworytniczych, z którymi Mehoffer w trakcie
pobytu w Paryżu z pewnością się zapoznaje. Na znane z autopsji widoki
17 Ołówkowy szkic tkaniny znajduje się w szkicowniku. (Szkicownik 8; Paryż 1892;
9 X 14,2 cm; wł. Ryszard Mehoffer).
18 Por. T. Stryjeński, z listu do Józefa Mehoffera z 30 marca 1892, cytat za: Józef
Mehoffer. Opus Magnum, kat. wyst., red. Jerzy Żmudziński, Kraków 2000, s. 103. Za
zwrócenie uwagi na wypowiedź Stryjeńskiego dziękuję prof. Wojciechowi Bałusowi.
19 J. Mehoffer, Dziennik, op. cit., s. 115, 127, 129,131, 137-138, 224, 240-241, 247,
328.
20 Za wskazówkę tę dziękuję dr. Wiesławowi Rządkowi. Por. T. T. Clark, Osamu
Ueda, The Actor’s Image. Print Makers of the Katsukawa School, Chicago 1994, il. 7 Uta-
gawa Toyoharu, Widok teatru w Edo tuż przed rozpoczęciem „kaomise", Tokio, Muzeum
Narodowe.
63
Na czym polega w przypadku kurtyny Mehoffera owo wrażenie
prawdy? Jakie środki malarskie zostają użyte dla jego uzyskania?
Tkaninę kurtyny Mehoffer przedstawia z natury, udrapowawszy
materię w swojej paryskiej pracowni17.
Artysta maluje również z przysłanych mu z Krakowa fotografii i ry-
sunków, z nich odtwarza wizerunki artystów i widok krakowskiej ulicy.
Namalowana ulica Lubicz nie przypomina jednak ulicy krakowskiej, lecz
„więcej wygląda na Pola Elizejskie paryskie”18. Mehoffer „odczytuje” fo-
tografię przez pryzmat impresjonistycznych wedut malowanych często
przez Auguste’a Renoira i Camille’a Pissarra. Pissarro, a także Ludwik
De Laveaux, którego studia wisiały w odwiedzanej przez Mehoffera ka-
wiarni madame Charlotte, ukazywali paryskie bulwary również nocą.
Na uwagę zasługują także Mehofferowe opisy nocnego pejzażu Paryża,
odnotowywane często na kartach Dziennika jako wrażenia z wieczornych
przechadzek19. Malarza intryguje zapadająca ciemność i blask ulicznych
latarni tajemniczo oświetlających przechodzące sylwetki ludzkie. Na
wrażenie odebrane z natury, obok dzieł impresjonistycznych, nakładają
się również obrazy polskich monachijczyków, pełne ciemnych kolorów,
zestimmowane, skupione na oddaniu na płótnie zapadającego zmroku.
Mehoffer, odmalowując, w tle kurtyny, ulicę w sztucznym oświetleniu,
korzysta więc z własnych obserwacji paryskich bulwarów oraz z konwen-
cji malarskich: francuskiego impresjonizmu oraz malarstwa ciemnego,
wykreowanego w sztuce polskiej schyłku XIX wieku.
Struktura kompozycyjna projektu krakowskiej kurtyny ze sceną
i aktorami na planie pierwszym oraz otwartą perspektywą ulicy na pla-
nie dalszym przypomina również drzeworyty japońskie, ukazujące otwar-
cie sezonu teatralnego20. Prezentacja aktorów w partii kompozycji zbli-
żonej do widza, a także pomysł na uciekającą gwałtownie w głąb i tętnią-
cą życiem ulicę posiada swe wizualne źródła właśnie w popularnych
wówczas kompozycjach drzeworytniczych, z którymi Mehoffer w trakcie
pobytu w Paryżu z pewnością się zapoznaje. Na znane z autopsji widoki
17 Ołówkowy szkic tkaniny znajduje się w szkicowniku. (Szkicownik 8; Paryż 1892;
9 X 14,2 cm; wł. Ryszard Mehoffer).
18 Por. T. Stryjeński, z listu do Józefa Mehoffera z 30 marca 1892, cytat za: Józef
Mehoffer. Opus Magnum, kat. wyst., red. Jerzy Żmudziński, Kraków 2000, s. 103. Za
zwrócenie uwagi na wypowiedź Stryjeńskiego dziękuję prof. Wojciechowi Bałusowi.
19 J. Mehoffer, Dziennik, op. cit., s. 115, 127, 129,131, 137-138, 224, 240-241, 247,
328.
20 Za wskazówkę tę dziękuję dr. Wiesławowi Rządkowi. Por. T. T. Clark, Osamu
Ueda, The Actor’s Image. Print Makers of the Katsukawa School, Chicago 1994, il. 7 Uta-
gawa Toyoharu, Widok teatru w Edo tuż przed rozpoczęciem „kaomise", Tokio, Muzeum
Narodowe.