DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Piotrowski, Piotr: Od Nacjonalizacji do socjalizacji polskiego modernizmu, 1913 - 1950
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0133
OD NACJONALIZACJI DO DSOCJALIZACJI POLSKIEGO MODERNIZMU, 1913-1950
131
Zaangażowanie w lokalne struktury społeczne to jedynie część pro-
cesu socjalizacji i pewnego rodzaju instytucjonalizacji modernizmu.
Drugi element tego procesu, wyraźnie powiązanego z radykalizacją poli-
tyczną i społeczną artystów nowoczesnych, to ich zaangażowanie w dzia-
łalność związków zawodowych. Pierwsza taka w Polsce organizacja o
wyraźnie zawodowym profilu powstała w Krakowie. Kierowali nią jed-
nak twórcy o tradycyjnym obliczu artystycznym. Natomiast w Łodzi oraz
- przede wszystkim - we Lwowie ton działalności tamtejszych związków
zawodowych nadawali twórcy związani z bardziej radykalnymi progra-
mami artystycznymi i politycznymi. Co ciekawe, to zaangażowanie w
problematyką społeczną bardzo często wiązało się z krytyką moderni-
zmu, podejmowaną w atmosferze ogólnoeuropejskiej dyskusji na temat
polityki kulturalnej lewicy, w tym programów formułowanych przez par-
tie komunistyczne. Dyskusje te, prowadzone pod wpływem antymoderni-
stycznej kampanii prowadzonej w Rosji przez tamtejsze władze, doty-
czyły bardzo często problematyki realizmu, tzw. nowego względnie
socjalistycznego realizmu, i z tych pozycji wiązane były z krytyką trady-
cji modernizmu. Wydaje się, że Lwów stanowił na mapie Polski najbar-
dziej dynamiczną scenę zachodzących w latach trzydziestych tego ro-
dzaju procesów.
W momencie, kiedy rozpadła się grupa Praesens, a więc w 1929 ro-
ku, we Lwowie powstała nowa grupa artystów Artes54. Grupa nie miała
zrazu jakiegoś sprecyzowanego programu artystycznego. Tworzyli ją
m.in. powracający ze studiów zagranicznych (przede wszystkim z Pary-
ża) malarze: Otto Hahn, Jerzy Janisch, Marek Włodarski (właśc. Henryk
Streng) i inni. Pewną rolę odegrały tu wpływy twórczości Fernanda Lé-
gera, z którym polscy artyści mieli w Paryżu bliższe kontakty oraz przy-
wieziona z Francji dość ogólna znajomość surrealizmu. Léger jednak, jak
się zdaje, odegrał znacznie poważniejszą rolę w kształtowaniu twórczości
Artesu niż bardzo powierzchownie rozumiany surrealizm. Stąd też, za-
pewne, czerpano zainteresowanie problematyką społeczną, która rozwi-
nęła się w twórczości artystów lwowskich nieco później, paradoksalnie
wówczas, kiedy powstał tzw. Neoartes i grupa przestała razem wysta-
wiać, a więc od 1933 roku. Od tego momentu wymienieni malarze poja-
wiali się na scenie artystycznej indywidualnie, angażując się jednak w te
same, organizowane często pod auspicjami związków zawodowych,
przedsięwzięcia artystyczne i polityczne. Punktem kulminacyjnym pro-
cesu radykalizacji lwowskiego środowiska artystycznego była wiosna
1936 roku. Otóż 26 kwietnia, podczas ulicznych starć z policją zabity
54 P. Łukaszewicz, Zrzeszenie Artystów Plastyków Artes, 1929-1935, Wroclaw:
Ossolineum, 1975.
131
Zaangażowanie w lokalne struktury społeczne to jedynie część pro-
cesu socjalizacji i pewnego rodzaju instytucjonalizacji modernizmu.
Drugi element tego procesu, wyraźnie powiązanego z radykalizacją poli-
tyczną i społeczną artystów nowoczesnych, to ich zaangażowanie w dzia-
łalność związków zawodowych. Pierwsza taka w Polsce organizacja o
wyraźnie zawodowym profilu powstała w Krakowie. Kierowali nią jed-
nak twórcy o tradycyjnym obliczu artystycznym. Natomiast w Łodzi oraz
- przede wszystkim - we Lwowie ton działalności tamtejszych związków
zawodowych nadawali twórcy związani z bardziej radykalnymi progra-
mami artystycznymi i politycznymi. Co ciekawe, to zaangażowanie w
problematyką społeczną bardzo często wiązało się z krytyką moderni-
zmu, podejmowaną w atmosferze ogólnoeuropejskiej dyskusji na temat
polityki kulturalnej lewicy, w tym programów formułowanych przez par-
tie komunistyczne. Dyskusje te, prowadzone pod wpływem antymoderni-
stycznej kampanii prowadzonej w Rosji przez tamtejsze władze, doty-
czyły bardzo często problematyki realizmu, tzw. nowego względnie
socjalistycznego realizmu, i z tych pozycji wiązane były z krytyką trady-
cji modernizmu. Wydaje się, że Lwów stanowił na mapie Polski najbar-
dziej dynamiczną scenę zachodzących w latach trzydziestych tego ro-
dzaju procesów.
W momencie, kiedy rozpadła się grupa Praesens, a więc w 1929 ro-
ku, we Lwowie powstała nowa grupa artystów Artes54. Grupa nie miała
zrazu jakiegoś sprecyzowanego programu artystycznego. Tworzyli ją
m.in. powracający ze studiów zagranicznych (przede wszystkim z Pary-
ża) malarze: Otto Hahn, Jerzy Janisch, Marek Włodarski (właśc. Henryk
Streng) i inni. Pewną rolę odegrały tu wpływy twórczości Fernanda Lé-
gera, z którym polscy artyści mieli w Paryżu bliższe kontakty oraz przy-
wieziona z Francji dość ogólna znajomość surrealizmu. Léger jednak, jak
się zdaje, odegrał znacznie poważniejszą rolę w kształtowaniu twórczości
Artesu niż bardzo powierzchownie rozumiany surrealizm. Stąd też, za-
pewne, czerpano zainteresowanie problematyką społeczną, która rozwi-
nęła się w twórczości artystów lwowskich nieco później, paradoksalnie
wówczas, kiedy powstał tzw. Neoartes i grupa przestała razem wysta-
wiać, a więc od 1933 roku. Od tego momentu wymienieni malarze poja-
wiali się na scenie artystycznej indywidualnie, angażując się jednak w te
same, organizowane często pod auspicjami związków zawodowych,
przedsięwzięcia artystyczne i polityczne. Punktem kulminacyjnym pro-
cesu radykalizacji lwowskiego środowiska artystycznego była wiosna
1936 roku. Otóż 26 kwietnia, podczas ulicznych starć z policją zabity
54 P. Łukaszewicz, Zrzeszenie Artystów Plastyków Artes, 1929-1935, Wroclaw:
Ossolineum, 1975.