DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Mencfel, Michał: Sztuka i melancholia: o problemie pamięci w twórczości Anselma Kiefera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0183
Michał Mencfel
SZTUKA I MELANCHOLIA.
O PROBLEMIE PAMIĘCI W TWÓRCZOŚCI
ANSELMA KIEFERA
Sztukę Anseima Kiefera cechuje powtarzalność - tematów, moty-
wów, cytatów, odniesień do mitologii, do dzieł sztuki i literatury. Poja-
wiają się one w różnych konfiguracjach, zestawiane ze sobą w czasem
zaskakujący, przy pierwszym oglądzie dzieła niejasny, a zawsze frapują-
cy sposób. Motyw wydawałoby się ostatecznie zarzucony przez artystę
pojawia się w jego twórczości ponownie po kilku lub kilkunastu latach.
Oto przykład: pracę nad rozpoczętym jeszcze w pierwszej połowie lat
osiemdziesiątych obrazem przedstawiającym dziedziniec zaprojektowa-
nej przez Alberta Speera Nowej Kancelarii Rzeszy kończy Kiefer w roku
1998. Nadaje mu tytuł Aschenblume. Nazistowska architektura jest z
trudem rozpoznawalna spod grubej warstwy wyschniętego błota, które
nałożył Kiefer na płótno; na osi obrazu umieszczony został, tak charak-
terystyczny dla prac z końca lat 90., kwiat słonecznika. To dzieło każe
jeszcze raz przyjrzeć się innym przedstawieniom architektury narodo-
wych socjalistów, która zdominowała sztukę Anseima Kiefera w latach
1982-85, zobaczyć je w nowym świetle, na nowo je zinterpretować. Prace
niemieckiego artysty, obrazy, rzeźby, fotografie, księgi, instalacje toczą
ze sobą nieustanny dialog, odnoszą się do siebie nawzajem, komentują,
służą jako tworzywo artystyczne dla kolejnych realizacji. Atelier, ze
znajdującymi się w nim rzeźbami i obrazami jest fotografowane, powięk-
szone zdjęcie staje się tłem obrazu lub zostaje naklejone na stronicę oło-
wianej księgi, która z kolei jest elementem wielkiej rzeźby-biblioteki,
obraz i rzeźba stają się elementami inscenizacji w atelier, która ponow-
nie może zostać sfotografowana. Im dokładniej przyglądamy się dziełom
Kiefera, im więcej ich poznajemy, tym ta sieć powiązań między nimi
staje się gęstsza; artysta wprowadza widza w swego rodzaju labirynt -
motywów, tematów, odniesień. Zadaniem krytyka może być próba wyty-
czenia ścieżki w tym labiryncie, wskazania pewnych punktów orienta-
SZTUKA I MELANCHOLIA.
O PROBLEMIE PAMIĘCI W TWÓRCZOŚCI
ANSELMA KIEFERA
Sztukę Anseima Kiefera cechuje powtarzalność - tematów, moty-
wów, cytatów, odniesień do mitologii, do dzieł sztuki i literatury. Poja-
wiają się one w różnych konfiguracjach, zestawiane ze sobą w czasem
zaskakujący, przy pierwszym oglądzie dzieła niejasny, a zawsze frapują-
cy sposób. Motyw wydawałoby się ostatecznie zarzucony przez artystę
pojawia się w jego twórczości ponownie po kilku lub kilkunastu latach.
Oto przykład: pracę nad rozpoczętym jeszcze w pierwszej połowie lat
osiemdziesiątych obrazem przedstawiającym dziedziniec zaprojektowa-
nej przez Alberta Speera Nowej Kancelarii Rzeszy kończy Kiefer w roku
1998. Nadaje mu tytuł Aschenblume. Nazistowska architektura jest z
trudem rozpoznawalna spod grubej warstwy wyschniętego błota, które
nałożył Kiefer na płótno; na osi obrazu umieszczony został, tak charak-
terystyczny dla prac z końca lat 90., kwiat słonecznika. To dzieło każe
jeszcze raz przyjrzeć się innym przedstawieniom architektury narodo-
wych socjalistów, która zdominowała sztukę Anseima Kiefera w latach
1982-85, zobaczyć je w nowym świetle, na nowo je zinterpretować. Prace
niemieckiego artysty, obrazy, rzeźby, fotografie, księgi, instalacje toczą
ze sobą nieustanny dialog, odnoszą się do siebie nawzajem, komentują,
służą jako tworzywo artystyczne dla kolejnych realizacji. Atelier, ze
znajdującymi się w nim rzeźbami i obrazami jest fotografowane, powięk-
szone zdjęcie staje się tłem obrazu lub zostaje naklejone na stronicę oło-
wianej księgi, która z kolei jest elementem wielkiej rzeźby-biblioteki,
obraz i rzeźba stają się elementami inscenizacji w atelier, która ponow-
nie może zostać sfotografowana. Im dokładniej przyglądamy się dziełom
Kiefera, im więcej ich poznajemy, tym ta sieć powiązań między nimi
staje się gęstsza; artysta wprowadza widza w swego rodzaju labirynt -
motywów, tematów, odniesień. Zadaniem krytyka może być próba wyty-
czenia ścieżki w tym labiryncie, wskazania pewnych punktów orienta-