DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Bredekamp, Horst; Bryl, Mariusz [Übers.]: Urojenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28199#0241
UROJENIA
239
wizualne, wydaje się z punktu widzenia historii sztuki paradoksalna,
ponieważ to właśnie profil naszej dyscypliny jest wypierany przez Cultu-
ral Studies. Te ostatnie uwzględniają co prawda obrazy, ale z reguły
rezygnują z wypróbowanych narzędzi analizy. Pictorial turn nie wiąże
się z inwazją tego, co wizualne w tekst, ale z lingwistycznym przeciąże-
niem tego, co obrazowe. Szermierzom Cultural Studies brakuje często
nawet zaczątków kultury opisu, umiejętności analizy formy oraz głębszej
wiedzy historycznej na temat obrazów. Co nieodmiennie prowadzi do
traktowania obrazów i dzieł sztuki w sposób arogancki jako „ilustracji”
towarzyszących tekstom pisanym i mówionym. To rzekome uwzględnie-
nie swoistości wytworów wizualnych znalazło swój najbardziej problema-
tyczny wyraz w dominujących w „studiach kulturowych” hasłach: od
„czytelności” obrazów do „świata jako tekstu”.
Reakcje przeciw temu były więcej niż zrozumiałe. Tak więc Carlo
Ginzburg postrzega znawstwo jako odtrutkę i jako bodziec dla mniej
popularnej - ale bardziej do zniesienia - „interdyscyplinarności od we-
wnątrz”10; podobnie czasopismo „October”, które było niegdyś inicjatorem
semiotyzacji i kontekstualizacji historii sztuki, teraz propaguje zwrot ku
skill* 11. Znowu postuluje się warsztatowe umiejętności historyka sztuki,
ponieważ dominujący obecnie sposób użycia obrazów nie sprzyja histo-
rycznej głębi, spokojowi i refleksji; wytworzył on - w samym centrum
potoku obrazów - pustkę, objawiającą się jako semantyczny ikonoklazm.
W im większym stopniu towarzyszą nam preferowane obecnie ruchome
obrazy, w tym mniejszym stopniu są one percypowane i tym silniej za-
traca się umiejętność postrzegania form jako nośników i ofert znaczenia.
Oko reaguje, odchodząc od permanentnego oglądu. Jest to sankcjonowa-
ne przez pictorial turn, który w znacznym stopniu przyczynił się do tego
„zamglenia”, opierając się narzędziom właściwym dla historii sztuki -
takim jak: precyzyjny opis, trening widzenia historycznego, umiejętność
rozróżniania i zdolność krytyki - forsując w ten sposób globalizujące
zacieranie różnic.
Wśród reakcji przeciwnych, takich, które próbują wkraść się do tego
procesu i - poprzez przelicytowanie - go substancjonalizować (Norbert
Bolz) lub takich, które mają na celu anachroniczny powrót do hermeneu-
tycznego status ante (George Steiner), propagowanie skill (Rosalind
Krauss) zakrawa na ironię, ponieważ „ćwiczenie w widzeniu porównaw-
czym”, od dawna wyklęta forma nauczania, zyskuje obecnie charakter
narzędzia krytyki ideologii. Szkoła widzenia, tradycyjnie praktykowana
10 C. Ginzburg, Vetoes and Compatibilities, ,Art Bulletin”, R. LXXVII, 1995, nr 4,
s. 534-536.
11 Visual Culture Questionnaire, „October”, R. 77, 1996; R. Krauss, "Welcome to the
Cultural Revolution, ibidem, s. 83-96.
239
wizualne, wydaje się z punktu widzenia historii sztuki paradoksalna,
ponieważ to właśnie profil naszej dyscypliny jest wypierany przez Cultu-
ral Studies. Te ostatnie uwzględniają co prawda obrazy, ale z reguły
rezygnują z wypróbowanych narzędzi analizy. Pictorial turn nie wiąże
się z inwazją tego, co wizualne w tekst, ale z lingwistycznym przeciąże-
niem tego, co obrazowe. Szermierzom Cultural Studies brakuje często
nawet zaczątków kultury opisu, umiejętności analizy formy oraz głębszej
wiedzy historycznej na temat obrazów. Co nieodmiennie prowadzi do
traktowania obrazów i dzieł sztuki w sposób arogancki jako „ilustracji”
towarzyszących tekstom pisanym i mówionym. To rzekome uwzględnie-
nie swoistości wytworów wizualnych znalazło swój najbardziej problema-
tyczny wyraz w dominujących w „studiach kulturowych” hasłach: od
„czytelności” obrazów do „świata jako tekstu”.
Reakcje przeciw temu były więcej niż zrozumiałe. Tak więc Carlo
Ginzburg postrzega znawstwo jako odtrutkę i jako bodziec dla mniej
popularnej - ale bardziej do zniesienia - „interdyscyplinarności od we-
wnątrz”10; podobnie czasopismo „October”, które było niegdyś inicjatorem
semiotyzacji i kontekstualizacji historii sztuki, teraz propaguje zwrot ku
skill* 11. Znowu postuluje się warsztatowe umiejętności historyka sztuki,
ponieważ dominujący obecnie sposób użycia obrazów nie sprzyja histo-
rycznej głębi, spokojowi i refleksji; wytworzył on - w samym centrum
potoku obrazów - pustkę, objawiającą się jako semantyczny ikonoklazm.
W im większym stopniu towarzyszą nam preferowane obecnie ruchome
obrazy, w tym mniejszym stopniu są one percypowane i tym silniej za-
traca się umiejętność postrzegania form jako nośników i ofert znaczenia.
Oko reaguje, odchodząc od permanentnego oglądu. Jest to sankcjonowa-
ne przez pictorial turn, który w znacznym stopniu przyczynił się do tego
„zamglenia”, opierając się narzędziom właściwym dla historii sztuki -
takim jak: precyzyjny opis, trening widzenia historycznego, umiejętność
rozróżniania i zdolność krytyki - forsując w ten sposób globalizujące
zacieranie różnic.
Wśród reakcji przeciwnych, takich, które próbują wkraść się do tego
procesu i - poprzez przelicytowanie - go substancjonalizować (Norbert
Bolz) lub takich, które mają na celu anachroniczny powrót do hermeneu-
tycznego status ante (George Steiner), propagowanie skill (Rosalind
Krauss) zakrawa na ironię, ponieważ „ćwiczenie w widzeniu porównaw-
czym”, od dawna wyklęta forma nauczania, zyskuje obecnie charakter
narzędzia krytyki ideologii. Szkoła widzenia, tradycyjnie praktykowana
10 C. Ginzburg, Vetoes and Compatibilities, ,Art Bulletin”, R. LXXVII, 1995, nr 4,
s. 534-536.
11 Visual Culture Questionnaire, „October”, R. 77, 1996; R. Krauss, "Welcome to the
Cultural Revolution, ibidem, s. 83-96.