DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Soćko, Adam: Pierwowzór masywu wieżowego fary chełmińskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28197#0007
ROZPRAWY
Adam Soćko
PIERWOWZÓR MASYWU WIEŻOWEGO
FARY CHEŁMIŃSKIEJ
1. WPROWADZENIE
Kościół mariacki w Chełmnie jest niewątpliwie jedną z najważniej-
szych i najciekawszych budowli wzniesionych na terenie państwa krzy-
żackiego. Tę ocenę powtarzali zgodnie wszyscy badacze analizujący jego
architekturę. Na taki stan rzeczy złożyło się między innymi i to, że fara
Chełmna przetrwała od momentu powstania do naszych czasów w nie-
mal niezmienionej postaci. Ponadto jest to jedna z kilku najstarszych
w Prusach budowli doskonale naświetlająca obraz możliwości inwesty-
cyjnych Zakonu Krzyżackiego na przełomie XIII i XIV wieku. Wszak
status Chełmna jako ośrodka, który docelowo miał stać się stolicą two-
rzonego w Prusach państwa, bezpośrednio rzutował na rozmach, z jakim
podjęto budowę kościoła parafialnego. O szczególnym znaczeniu fary
NMP we wczesnym okresie rozwoju architektury w Prusach świadczy
powtórzenie w nieodległej Brodnicy koncepcji architektonicznej zreali-
zowanej w Chełmnie1. Wysoko oceniano także rozwiązanie samej dwu-
wieżowej fasady fary chełmińskiej, skoro poza wspomnianą Brodnicą
nawiązał do niej także architekt katedry w Chełmży2, a w dokumencie
fundacyjnym katedry w Królewcu z 1333 roku wyraźnie zastrzeżono, że
1 Fara brodnicka nawiązuje niemal we wszystkich aspektach do pierwowzoru cheł-
mińskiego. Jest to bowiem wieloprzęsłowa hala z wydzielonym, prostokątnym prezbite-
rium, poprzedzona od zachodu potężnym, dwuwieżowym masywem. Podobieństwa doty-
czą także bogactwa dekoracji zworników sklepień oraz ustawienia na filarach zespołu
rzeźb przedstawiających apostołów - zob. T. Mroczko, Architektura gotycka na ziemi
chełmińskiej, Warszawa 1980, s. 250 nn.; E. Lorentz, Fara w Brodnicy - problem stylu,
(w:) Sztuka Torunia i ziemi chełmińskiej 1233-1815, red. J. Poklewski („Teka Komisji
Historii Sztuki” 7), Warszawa - Poznań - Toruń 1986, s. 91-111.
2 T. Mroczko, Architektura..., s. 125 n.
Adam Soćko
PIERWOWZÓR MASYWU WIEŻOWEGO
FARY CHEŁMIŃSKIEJ
1. WPROWADZENIE
Kościół mariacki w Chełmnie jest niewątpliwie jedną z najważniej-
szych i najciekawszych budowli wzniesionych na terenie państwa krzy-
żackiego. Tę ocenę powtarzali zgodnie wszyscy badacze analizujący jego
architekturę. Na taki stan rzeczy złożyło się między innymi i to, że fara
Chełmna przetrwała od momentu powstania do naszych czasów w nie-
mal niezmienionej postaci. Ponadto jest to jedna z kilku najstarszych
w Prusach budowli doskonale naświetlająca obraz możliwości inwesty-
cyjnych Zakonu Krzyżackiego na przełomie XIII i XIV wieku. Wszak
status Chełmna jako ośrodka, który docelowo miał stać się stolicą two-
rzonego w Prusach państwa, bezpośrednio rzutował na rozmach, z jakim
podjęto budowę kościoła parafialnego. O szczególnym znaczeniu fary
NMP we wczesnym okresie rozwoju architektury w Prusach świadczy
powtórzenie w nieodległej Brodnicy koncepcji architektonicznej zreali-
zowanej w Chełmnie1. Wysoko oceniano także rozwiązanie samej dwu-
wieżowej fasady fary chełmińskiej, skoro poza wspomnianą Brodnicą
nawiązał do niej także architekt katedry w Chełmży2, a w dokumencie
fundacyjnym katedry w Królewcu z 1333 roku wyraźnie zastrzeżono, że
1 Fara brodnicka nawiązuje niemal we wszystkich aspektach do pierwowzoru cheł-
mińskiego. Jest to bowiem wieloprzęsłowa hala z wydzielonym, prostokątnym prezbite-
rium, poprzedzona od zachodu potężnym, dwuwieżowym masywem. Podobieństwa doty-
czą także bogactwa dekoracji zworników sklepień oraz ustawienia na filarach zespołu
rzeźb przedstawiających apostołów - zob. T. Mroczko, Architektura gotycka na ziemi
chełmińskiej, Warszawa 1980, s. 250 nn.; E. Lorentz, Fara w Brodnicy - problem stylu,
(w:) Sztuka Torunia i ziemi chełmińskiej 1233-1815, red. J. Poklewski („Teka Komisji
Historii Sztuki” 7), Warszawa - Poznań - Toruń 1986, s. 91-111.
2 T. Mroczko, Architektura..., s. 125 n.