DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Soćko, Adam: Pierwowzór masywu wieżowego fary chełmińskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28197#0014
12
ADAM SOĆKO
zachodnim przestrzeni podwieżowych osadzono wejścia do cylindrycznych
klatek schodowych wpasowanych pomiędzy narożne przypory a ze-
wnętrzne ściany wież. Przyziemie, do którego części środkowej prowadzi
od zewnątrz ostrołukowy portal, w częściach podwieżowych oświetlają
pojedyncze okulusy osadzone w ścianie zachodniej oraz - od strony pół-
nocnej i południowej - niskie ostrołukowe okna. Znacznie wyższe piętro
powtarzające podziały przyziemia ukształtowano jako trójdzielną empo-
rę o połączonych między sobą komorach otwartych na wnętrze szerokimi
i wysokimi arkadami ostrołukowymi z bogato profilowanymi ościeżami
(środkowa arkada wyraźnie szersza od bocznych). Piętro, pierwotnie
sklepione gwiaździście jedynie w części środkowej15, oświetlają wysokie
ostrołukowe okna. We wnętrzu wieży północnej poszczególne kondygna-
cje rozdzielają odsadzki muru. Oświetlenie tej partii zapewniają pary
wąskich biforiów osadzonych w każdej ze ścian poszczególnych kondy-
gnacji (za wyjątkiem dolnych partii ścian zakrytych konstrukcjami da-
chowymi korpusu). Górną kondygnację wieży północnej nadbudowano
bezpośrednio po pożarze z 1501 roku. Z tego czasu zachowała się kon-
strukcja formująca narys ośmioboku zaklinowana od wschodu, południa
i zachodu na lukach odcinkowych wpuszczonych w relikty murów XIV-
wiecznych. Służyła ona oparciu ostrosłupowego hełmu, który na począt-
ku XVI wieku zastąpił dawne zwieńczenie16.
Elewacjom dolnego segmentu masywu wieżowego nadano surowy,
monumentalny wygląd. Prostopadłościenny blok o gładkich, niemal po-
zbawionych dekoracji, ceglanych ścianach opinają na narożach wydatne,
dwuuskokowe przypory sięgające nasady górnej strefy masywu. Dwie
podobnie ukształtowane przypory dzielą zachodnią elewację na trzy
segmenty odpowiadające podziałowi przestrzennemu wnętrza oraz trój-
dzielnej strukturze górnej strefy masywu. Przypory usytuowane na
styku wież z korpusem przylegają do blokowej struktury pod kątem pro-
stym (podobnie jak środkowe przypory elewacji zachodniej) i pod wzglę-
dem dekoracyjnym przynależą do szeregu skarp opinających nawy bocz-
ne. W narożach północno- i południowo-zachodnim usytuowano przypory
skośne, złączone z półcylindrycznymi wieżyczkami schodowymi. Dolną
część segmentu blokowego opina wraz z przyporami i wieżyczkami scho-
dowymi gzyms kapnikowy stanowiący przedłużenie gzymsu poprowa-
dzonego na elewacjach korpusu. Wyznacza on zarazem strefę cokołową
15 J. Łoziński {Pomniki..., s. 359) utrzymuje, że trójdzielną emporę sklepiono w trak-
cie restauracji w latach 1925-28, tymczasem J. Heise (.Die Bau- und Kunstdenkmaler des
Kulmerlandes und der Lóbau, (in:) Die Bau- und Kunstdenkmaler der Prouinz Westpreus-
sen, t. 2, Danzig 1887-1890, s. 44) stwierdził istnienie gotyckiego sklepienia w części środ-
kowej. W latach 20. XX wieku sklepiono zatem jedynie segmenty podwieżowe.
16 Katalog zabytków..., s. 7, 10.
ADAM SOĆKO
zachodnim przestrzeni podwieżowych osadzono wejścia do cylindrycznych
klatek schodowych wpasowanych pomiędzy narożne przypory a ze-
wnętrzne ściany wież. Przyziemie, do którego części środkowej prowadzi
od zewnątrz ostrołukowy portal, w częściach podwieżowych oświetlają
pojedyncze okulusy osadzone w ścianie zachodniej oraz - od strony pół-
nocnej i południowej - niskie ostrołukowe okna. Znacznie wyższe piętro
powtarzające podziały przyziemia ukształtowano jako trójdzielną empo-
rę o połączonych między sobą komorach otwartych na wnętrze szerokimi
i wysokimi arkadami ostrołukowymi z bogato profilowanymi ościeżami
(środkowa arkada wyraźnie szersza od bocznych). Piętro, pierwotnie
sklepione gwiaździście jedynie w części środkowej15, oświetlają wysokie
ostrołukowe okna. We wnętrzu wieży północnej poszczególne kondygna-
cje rozdzielają odsadzki muru. Oświetlenie tej partii zapewniają pary
wąskich biforiów osadzonych w każdej ze ścian poszczególnych kondy-
gnacji (za wyjątkiem dolnych partii ścian zakrytych konstrukcjami da-
chowymi korpusu). Górną kondygnację wieży północnej nadbudowano
bezpośrednio po pożarze z 1501 roku. Z tego czasu zachowała się kon-
strukcja formująca narys ośmioboku zaklinowana od wschodu, południa
i zachodu na lukach odcinkowych wpuszczonych w relikty murów XIV-
wiecznych. Służyła ona oparciu ostrosłupowego hełmu, który na począt-
ku XVI wieku zastąpił dawne zwieńczenie16.
Elewacjom dolnego segmentu masywu wieżowego nadano surowy,
monumentalny wygląd. Prostopadłościenny blok o gładkich, niemal po-
zbawionych dekoracji, ceglanych ścianach opinają na narożach wydatne,
dwuuskokowe przypory sięgające nasady górnej strefy masywu. Dwie
podobnie ukształtowane przypory dzielą zachodnią elewację na trzy
segmenty odpowiadające podziałowi przestrzennemu wnętrza oraz trój-
dzielnej strukturze górnej strefy masywu. Przypory usytuowane na
styku wież z korpusem przylegają do blokowej struktury pod kątem pro-
stym (podobnie jak środkowe przypory elewacji zachodniej) i pod wzglę-
dem dekoracyjnym przynależą do szeregu skarp opinających nawy bocz-
ne. W narożach północno- i południowo-zachodnim usytuowano przypory
skośne, złączone z półcylindrycznymi wieżyczkami schodowymi. Dolną
część segmentu blokowego opina wraz z przyporami i wieżyczkami scho-
dowymi gzyms kapnikowy stanowiący przedłużenie gzymsu poprowa-
dzonego na elewacjach korpusu. Wyznacza on zarazem strefę cokołową
15 J. Łoziński {Pomniki..., s. 359) utrzymuje, że trójdzielną emporę sklepiono w trak-
cie restauracji w latach 1925-28, tymczasem J. Heise (.Die Bau- und Kunstdenkmaler des
Kulmerlandes und der Lóbau, (in:) Die Bau- und Kunstdenkmaler der Prouinz Westpreus-
sen, t. 2, Danzig 1887-1890, s. 44) stwierdził istnienie gotyckiego sklepienia w części środ-
kowej. W latach 20. XX wieku sklepiono zatem jedynie segmenty podwieżowe.
16 Katalog zabytków..., s. 7, 10.