Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (16.2005)

14

ADAM SOĆKO

odnowiono ostrosłupowy, ośmioboczny hełm ożywiony w górnej strefie
potrójną przewiązką17.
Analogiczną strukturę i podział elewacji przyjęto także dla wieży
południowej. Tę wyciągnięto jednak zaledwie do wysokości półtorej kon-
dygnacji ponad zwieńczenie „blokowego” segmentu fasady. Z niewiado-
mych przyczyn budowę zarzucono, a nieukończoną konstrukcję nakryto
niskim dachem czterospadowym.
Pionowe podziały trójdzielnego szczytu części międzywieżowej wy-
znaczają czworoboczne lizeny przechodzące górą w niewysokie sterczyny.
Pomiędzy nimi wprowadzono dwudzielne blendy ostrołukowe z okręgami
wpisanymi w luk zamykający główną strukturę. Dwudzielne blendy
skrajnych działów podzielono fryzem pasowym na dwie strefy wyzna-
czając w ten sposób cztery równe wielkością pola, w których osadzono
ostrołukowe blendy lub otwory (w polach wewnętrznych). Blendową ar-
tykulację skrajnych działów ujęto od góry wimpergami dekorowanymi
żabkami - jedną z ich ścian tworzą krawędzie szczytu. Analogicznie wy-
znaczono podziały środkowej części szczytu z tym, że dwudzielną blendę
podzielono tu pasowymi fryzami na cztery kondygnacje, w których osa-
dzono cztery pary ostrołukowych blend. Na granicy pomiędzy szczytem
a wieżami, na wysokości dolnej strefy blend szczytowych wyprowadzono
niewielkie luki łączące elewację masywu wieżowego ze sterczynowymi
zakończeniami środkowych przypór masywu. Założono w nich rynny
zakończone wylotami po zachodniej stronie przypór. Służą one odprowa-
dzaniu wody z zadaszenia części segmentu międzywieżowego.

Nie wiadomo, jak wyglądało pierwotne zwieńczenie wieży północnej.
Obecną strukturę ośmiobocznego hełmu ostrosłupowego wprowadzono
w początku XVI wieku i konserwowano w wieku XIX18. Jednak osadzona
wtórnie, murowana nasada wieloboku wskazuje, że w XVI wieku wpro-
wadzono rozwiązanie różniące się od pierwotnego. Wygląd XIV-wieczne-
go zwieńczenia wieży można - jak sądzę - rekonstruować w oparciu
o stosunkowo dobrze zachowany ostrosłupowy dach dzwonnicy kościoła
w pobliskim Wabczu. Kompozycja elewacji nawiązuje tam do niewiele
starszego pierwowzoru wież chełmińskich. Można sądzić, że w Wabczu

17 J. Heise, op. cit., s. 39 i przyp. 128 - neogotycką „galerię” wprowadzono w miejsce
dawnej drewnianej poręczy zabezpieczającej górną platformę wieży.
18 Zachowane XVIII-wieczne wizerunki Chełmna ukazują hełm w kształcie identycz-
nym z dzisiejszym, a zatem XIX-wieczni konserwatorzy nie wprowadzili tu zasadniczej
zmiany.