DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kubiak, Szymon Piotr: Odbudowa modernizmu - modernizm odbudowy: Interbau, urbanistyka i architektura Berlina lat 50. XX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28197#0099
Szymon Piotr Kubiak
ODBUDOWA MODERNIZMU - MODERNIZM ODBUDOWY.
INTERBAU, URBANISTYKA I ARCHITEKTURA BERLINA
LAT 50. XX WIEKU*
Od schyłku XVIII stulecia do czasu II wojny światowej lewicujące
lub „oświecone” koncepcje teoretyków architektury pozostawały w znacz-
nym stopniu w sferze utopii. Wysuwane przez nich hasła przebudowy
stosunków społecznych za pomocą medium architektury oznaczały
w praktyce szeroko zakrojoną destrukcję zastanej substancji miejskiej.
Na takie kroki pozwalano sobie rzadko; od Rewolucji Francuskiej nastę-
pował jednak sukcesywny wzrost liczby realizacji postulowanych idei
rozluźniania struktur urbanistycznych i polepszania warunków byto-
wych w centrach miast.
Pokłosiem fourieryzmu w czystym wydaniu był tylko jeden Famili-
ster w Guise (1859-83, arch. J.B.A. Godin) - kompleks trzech budynków
mieszkalnych z aneksami handlowymi, szkoły z teatrem, ochronki, pral-
ni oraz łaźni z pływalnią. Jego lokatorzy, zrzeszeni w kooperatywie,
wcielali w życie ideę domu rozumianego jako „świat wolności, pokoju
i kontaktów międzyludzkich”1. W ślad za Francuzami poszła niemal cała
Europa: zredukowany model Familisteru powtórzyły już liczniejsze tzw.
„domy z jedną kuchnią” (Einkiichenhaus, Seroiceliaus). Wspólna baza
gastronomiczna wyręczająca gospodynie w części codziennych prac, sale
gimnastyczne, a nawet ciemnie dla fotografów-amatorów znalazły się
m.in. w kompleksach wznoszonych od 1908 roku w stolicy Niemiec przez
Einkuchenhausgesellschaft der Berliner Vororte GmbH (EKBV)2. Dla
Berlina, wpisując się w intensywny na początku XX wieku proces refor-
1 Szerzej na ten temat zob. w: L.Benevolo, Die sozialen Urspriinge des modernen
Stadtebaus. Lehren von gestem - Forderungen fur morgen, Gtitersloh 1971, s. 81; F. Bolle-
rey, Architekturkonzeptionen der utopischen Sozialisten. Alternatiue Planung und Archi-
tektur fur den gesellschaftlichen Prozęfi, Berlin 1991, s. 87.
2 G. Uhlig, Kollektiomodel „Einkiichenhaus”. Wohnreform und Architekturdebatte
zwischen Frauenbewegung und Funktionalismus 1900-1933, Berlin 1981, s. 25-31.
ODBUDOWA MODERNIZMU - MODERNIZM ODBUDOWY.
INTERBAU, URBANISTYKA I ARCHITEKTURA BERLINA
LAT 50. XX WIEKU*
Od schyłku XVIII stulecia do czasu II wojny światowej lewicujące
lub „oświecone” koncepcje teoretyków architektury pozostawały w znacz-
nym stopniu w sferze utopii. Wysuwane przez nich hasła przebudowy
stosunków społecznych za pomocą medium architektury oznaczały
w praktyce szeroko zakrojoną destrukcję zastanej substancji miejskiej.
Na takie kroki pozwalano sobie rzadko; od Rewolucji Francuskiej nastę-
pował jednak sukcesywny wzrost liczby realizacji postulowanych idei
rozluźniania struktur urbanistycznych i polepszania warunków byto-
wych w centrach miast.
Pokłosiem fourieryzmu w czystym wydaniu był tylko jeden Famili-
ster w Guise (1859-83, arch. J.B.A. Godin) - kompleks trzech budynków
mieszkalnych z aneksami handlowymi, szkoły z teatrem, ochronki, pral-
ni oraz łaźni z pływalnią. Jego lokatorzy, zrzeszeni w kooperatywie,
wcielali w życie ideę domu rozumianego jako „świat wolności, pokoju
i kontaktów międzyludzkich”1. W ślad za Francuzami poszła niemal cała
Europa: zredukowany model Familisteru powtórzyły już liczniejsze tzw.
„domy z jedną kuchnią” (Einkiichenhaus, Seroiceliaus). Wspólna baza
gastronomiczna wyręczająca gospodynie w części codziennych prac, sale
gimnastyczne, a nawet ciemnie dla fotografów-amatorów znalazły się
m.in. w kompleksach wznoszonych od 1908 roku w stolicy Niemiec przez
Einkuchenhausgesellschaft der Berliner Vororte GmbH (EKBV)2. Dla
Berlina, wpisując się w intensywny na początku XX wieku proces refor-
1 Szerzej na ten temat zob. w: L.Benevolo, Die sozialen Urspriinge des modernen
Stadtebaus. Lehren von gestem - Forderungen fur morgen, Gtitersloh 1971, s. 81; F. Bolle-
rey, Architekturkonzeptionen der utopischen Sozialisten. Alternatiue Planung und Archi-
tektur fur den gesellschaftlichen Prozęfi, Berlin 1991, s. 87.
2 G. Uhlig, Kollektiomodel „Einkiichenhaus”. Wohnreform und Architekturdebatte
zwischen Frauenbewegung und Funktionalismus 1900-1933, Berlin 1981, s. 25-31.