Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (16.2005)

100

SZYMON PIOTR KUBIAK

tury miasta. Klęsce nazizmu towarzyszył upadek jego teorii architekto-
nicznych autoryzowanych przez Generalnego Inspektora Rozbudowy
hitlerowskiej stolicy, Alberta Speera. Zleceniodawcy faworyzowali jed-
nak ciągle kilku projektantów z jego otoczenia, powodując zdecydowane
protesty powracającej z emigracji - tak zewnętrznej, jak i wewnętrznej -
Wielkiej Awangardy. Proces denazyfikacji obejmował więc w najbliższych
latach również narodowosocjalistyczne powiązania panujące i w tej dzie-
dzinie9. Różnorodne przedsięwzięcia podejmowane w niezależnych stre-
fach okupacyjnych wskazywały na odmienne podejście decydentów do
miejscowych tradycji artystycznych, a także zachowanej substancji bu-
dowlanej. Berlin bowiem - w przeciwieństwie do Drezna, Hamburga czy
Kolonii - nie stanowił wolnej, wypalonej przestrzeni, lecz cmentarzysko
sterczących ruder, zadaszanych tymczasowo przez mieszkańców jeszcze
długo po zakończeniu wojny. Sprawozdanie Wydziału Budownictwa
i Mieszkalnictwa za rok 1945 obejmuje procentowe wyliczenie strat:
z 225 tysięcy istniejących przed 1939 budynków całkowitemu unice-
stwieniu uległo „tylko” 30 tysięcy, a więc 13,5%. Kolejnych 12% uznano
za ciężko zniszczone, a 9% za średnio uszkodzone. Pierwszym zadaniem
zorganizowanych służb było przystosowanie do zaludnienia najmniej nad-
werężonych bombardowaniami domów - do marca 1946 roku: 217 423
mieszkań10. Międzywojenny reformator architektury, Max Taut, przewi-
dywał wtopienie gruzowisk w międzyblokowe plateaux, na których zało-

9 Por. G. Dolff-Bonekamper, Das Hansaoiertel. Internationale Nachkriegsmoderne in
Berlin, Berlin 1999, s. 25 nn.: symptomatyczny pozostaje protest Waltera Rossowa, przed-
stawiciela odtworzonego po wojnie stowarzyszenia architektów „Der Ring”, przeciwko
powołaniu na stanowisko kierownika działu Landes- und Stadtplanung der Senatsbau-
verwaltung Hansa Stephana, ważnego urzędnika budowlanego z bliskiego otoczenia
A. Speera. C.C.M. Mathewson, From City Planning to Urban Design. Rebulding Germany
1945-1992, (w:) G.G. Feldmeyer, The New German Architecture, New York 1993, s. 33-34:
ważną rolę odegrali także inni współpracownicy Speera, stuttgartcy architekci Paul Bo-
natz i Paul Schmitthenner, czynni przy rekonstrukcji m.in. Freiburga, Freudenstadt,
Monachium, Lubeki i Munsteru. Proces denazyfikacji omawia dokładnie rozdział Die
grafie Sauberung? (w:) T. Hafner, Vom Montagehaus zur Wohnscheibe. Entwicklunslinien
im deutschen Wohnungsbau 1945-1970, Basel, Berlin, Boston 1993, s. 43-49.
10 Berlins Wohnungs- und Bauwirtschaft im ersten Nachkriegsjahr (Aus dem Jahres-
bericht der Abteilung fur Bau- und Wohnungswesen), (w:) Berlin im Neuaufbau. Das erste
Jalir. Ein Rechenschaftbericht des Magistrats der Stadt Berlin, Berlin 1946, s. 59.
H. Scharoun podawał w innym źródle odmienną statystykę: z 245 tysięcy budynków cał-
kowicie zniszczono 11,3%, 8,2% poniosło uszkodzenia ciężkie, a 9,3% - średnie. H. Scha-
roun, Tdtigkeitsbericht des Stadtrates fur Bau- und Wohnungswesen des Magistrats von
Grofi-Berlin vom Mai-Dezember 1945, (w:) P. Pfannkuch (Hrsg.), Hans Scharoun, Bauten,
Entwiirfe, Texte. Schriftenreihe der AdK, Berlin 1993, (za:) G. Confurius, Versuch eines
gesamtdeutschen Neuanfangs Ordnung zu schaffen in der uerzweifelten Unordnung, (w:)
T. Scheer, J.P. Kleihues, P. Kahlfeldt (Hrsg.), op. cit., s. 216.