ODBUDOWA MODERNIZMU - MODERNIZM ODBUDOWY
119
wiecznych socjalistów. Wyraźnie pobrzmiewające echo idei miast-ogro-
dów oraz Familisteru-galeriowca przypomniało w końcu - nieodległą
wszak - tradycję planowania przestrzennego Republiki Weimarskiej,
a także wilhelmińskich „domów z jedną kuchnią”. Analogie te wystąpiły
również w przypadku poszczególnych realizacji architektonicznych, nie-
zależnie od skali, typu funkcjonalnego czy stylistyki.
II. ARCHITEKTURA INTERBAU
Budowle wzniesione dla Internationale Bauausstellung 1957 roku
opisuje pojęcie „stylu międzynarodowego”, utożsamianego niekiedy z funk-
cjonalizmem53. To ostatnie określenie wydaje się być rzeczywiście re-
prezentatywne dla większości realizacji w Berlinie Zachodnim drugiej
połowy lat 50., jednak do „stylu międzynarodowego” zaliczyć należy tak-
że przejawy konstruktywizmu, racjonalizmu, architektury organicznej
i skulpturalnej. Wszystkie wystąpiły w ramach pokazu INTERBAU.
Funkcjonalizm jako koncepcja w architekturze opierał się na zasa-
dzie unaocznienia prawidłowego funkcjonowania dzieła sztuki stosowa-
nej. Przylgnęła do niego maksyma Louisa Sullivana, wypowiedziana
jeszcze w XIX wieku: „form follows function”54. W budowli zaprojektowa-
nej zgodnie z tą zasadą zauważalne są najprostsze dystynkcje: żelbetowe
podpory i stropy symbolizują funkcję konstrukcyjną, niezależne od nich
ściany zewnętrzne - funkcję osłaniającą, a mobilne ścianki wewnętrzne
- funkcję organizującą przestrzeń. Spoglądając na elewację takiego bu-
dynku bez trudu odczytuje się, przynajmniej teoretycznie, dyspozycję
mieszkań, części o przeznaczeniu komunalnym, komunikacyjnym itd.55.
53 J. Pahl, Architekturtheorie des 20. Jahrhunderts. Zeit - Rćiume, Miinchen, London,
New York 1999, s. 107.
54 Por.: S. Lambert, Design in the 20th Century. Form Follows Function?, London
1993, s. 5 nn.
55 „Pod pojęciem funkcjonalizmu rozumiemy wszystkie dzieła, które obrazują we-
wnętrzną funkcję albo implikowaną przez zadanie budowlane, albo wolę architekta, lub
też uzewnętrzniają funkcję różnych budynków składowych i części budynku w jej dialek-
tyce. Wymóg ten - architektury symbolizującej funkcję - kieruje się, w przeciwieństwie do
konstruktywizmu, bardziej ku uniwersalizmowi niż egzemplaryczności, jawi się więc jako
typologiczny. Zorientowana na związane z funkcją socjalne relacje oraz ukierunkowana
na pokonanie związków organizacyjnych, podkreśla owa architektura swoje zgodne z ce-
lem porządkujące działanie, tworzy z tego różne typologie i opisuje geometryczną jasno-
ścią ideę funkcji i jej dyferencji jako istotę dzieła budowlanego”, J. Pahl, op. cit., s. 58,
tłum. Sz.P. Kubiak.
119
wiecznych socjalistów. Wyraźnie pobrzmiewające echo idei miast-ogro-
dów oraz Familisteru-galeriowca przypomniało w końcu - nieodległą
wszak - tradycję planowania przestrzennego Republiki Weimarskiej,
a także wilhelmińskich „domów z jedną kuchnią”. Analogie te wystąpiły
również w przypadku poszczególnych realizacji architektonicznych, nie-
zależnie od skali, typu funkcjonalnego czy stylistyki.
II. ARCHITEKTURA INTERBAU
Budowle wzniesione dla Internationale Bauausstellung 1957 roku
opisuje pojęcie „stylu międzynarodowego”, utożsamianego niekiedy z funk-
cjonalizmem53. To ostatnie określenie wydaje się być rzeczywiście re-
prezentatywne dla większości realizacji w Berlinie Zachodnim drugiej
połowy lat 50., jednak do „stylu międzynarodowego” zaliczyć należy tak-
że przejawy konstruktywizmu, racjonalizmu, architektury organicznej
i skulpturalnej. Wszystkie wystąpiły w ramach pokazu INTERBAU.
Funkcjonalizm jako koncepcja w architekturze opierał się na zasa-
dzie unaocznienia prawidłowego funkcjonowania dzieła sztuki stosowa-
nej. Przylgnęła do niego maksyma Louisa Sullivana, wypowiedziana
jeszcze w XIX wieku: „form follows function”54. W budowli zaprojektowa-
nej zgodnie z tą zasadą zauważalne są najprostsze dystynkcje: żelbetowe
podpory i stropy symbolizują funkcję konstrukcyjną, niezależne od nich
ściany zewnętrzne - funkcję osłaniającą, a mobilne ścianki wewnętrzne
- funkcję organizującą przestrzeń. Spoglądając na elewację takiego bu-
dynku bez trudu odczytuje się, przynajmniej teoretycznie, dyspozycję
mieszkań, części o przeznaczeniu komunalnym, komunikacyjnym itd.55.
53 J. Pahl, Architekturtheorie des 20. Jahrhunderts. Zeit - Rćiume, Miinchen, London,
New York 1999, s. 107.
54 Por.: S. Lambert, Design in the 20th Century. Form Follows Function?, London
1993, s. 5 nn.
55 „Pod pojęciem funkcjonalizmu rozumiemy wszystkie dzieła, które obrazują we-
wnętrzną funkcję albo implikowaną przez zadanie budowlane, albo wolę architekta, lub
też uzewnętrzniają funkcję różnych budynków składowych i części budynku w jej dialek-
tyce. Wymóg ten - architektury symbolizującej funkcję - kieruje się, w przeciwieństwie do
konstruktywizmu, bardziej ku uniwersalizmowi niż egzemplaryczności, jawi się więc jako
typologiczny. Zorientowana na związane z funkcją socjalne relacje oraz ukierunkowana
na pokonanie związków organizacyjnych, podkreśla owa architektura swoje zgodne z ce-
lem porządkujące działanie, tworzy z tego różne typologie i opisuje geometryczną jasno-
ścią ideę funkcji i jej dyferencji jako istotę dzieła budowlanego”, J. Pahl, op. cit., s. 58,
tłum. Sz.P. Kubiak.