Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (16.2005)

146

SZYMON PIOTR KUBIAK

nie. Zaangażowanie w projekt stanowiło więc doskonały chwyt marke-
tingowy, bo jedyne oryginalne eternitowe ściany osłonowe domu Baum-
gartena pozwoliły umieścić na elewacji napis: „Eternithaus”. Pozyskanie
takiego inwestora nie pozostawało w końcu bez znaczenia również i dla
samego architekta, umożliwiało mu bowiem wyzyskać - prawie - w pełni
zasady Pięciu punktów... Le Corbusiera. Konieczność podniesienia ren-
towności domu (oraz utrzymania niskich czynszów przewidzianych w ra-
mach budownictwa socjalnego) spowodowała zmianę w pierwotnych pro-
jektach: parter został zabudowany, by pomieścić salę wystawową i wy-
kładową dla 100 osób, w taki jednak sposób, że znaczna jego część jest
przeszklona nie zakłócając optycznej lekkości obiektu116.
Owe „domki jednorodzinne” zestawiono jeden obok drugiego117 i po-
łączono zewnętrznym gankiem od północy, na który wiodą jednobiegowe
schody. Pierwsza kondygnacja mieszkalna mieści sypialnie; od ganku
osłaniają wnętrze wysokie panele, pozostawiające pod stropem tylko
wąską szczelinę okien. Od strony południowej zastosowano odmienne
rozwiązanie: pokoje otwierają się na park dużymi oknami wstęgowymi
i wąskim porte-fenetre w każdym z siedmiu segmentów. Kondygnacje
dzienne zajmuje kuchnia i salon. W oglądzie zewnętrznym jawią się one
jako szereg przeszklonych ąuasi-belwederów rozdzielonych tarasami.
Uwolnienie ściany od funkcji nośnej, wstęgowe okna, ogród na da-
chu, a nade wszystko „aseptyczna”, długa i wąska elewacja przypomi-
nają jedno z najsłynniejszych dzieł Le Corbusiera, ikonę historii sztuki
nowoczesnej - willę Savoye w Poissy (1929). Lśniąca biel północnej ele-
wacji „Eternithaus” stanowi ramę dla zagłębionego ganku. Podobny
efekt osiągnął Le Corbusier przed niemal 30 laty „wycinając” w wolno-
stojących elewacjach willi poziome prześwity na taras. Baumgarten po-
stanowił nadać podporom w parterze jasną barwę i przeszklić lub pokryć
ciemnymi panelami jego ściany osłonowe. U Le Corbusiera częściowo
zabudowane przyziemie ginie za smukłymi, białymi filarami; otynkowa-

caria. Produkt ten wpłynął znacząco nie tylko na historię architektury szwajcarskiej XX
wieku (z firmą związali się liczni krajowi architekci), ale także dzieje budownictwa i de-
signu na całym świecie. Por.: Eternit Schweiz. Architektur und Firmenkultur seit. 1903,
katalog wystawy w zuryskim Institut fur Geschichte und Theorie der Architektur, Ziirich
2003.
116 A. Menting, Paul Baumgarten. Schaffen aus dem Charakter der Zeit, Die Bau-
werke und Kunstdenkmaler von Berlin, Berlin 1998, s. 206-207.
117 „U mnie, w przeciwieństwie do niektórych wysokich bloków, domki jednorodzinne
są postawione nie nad, lecz obok siebie. Dzięki temu zbliżamy się znowu do domku szere-
gowego. Lecz moich siedem oddzielonych jest nawzajem ścianami nośnymi i podniesio-
nych o jedną kondygnację - w ten sposób oddalone są nieco od hałasu ulicy”. Wypowiedź
P. Baumgartena dla Der Tag, 27.07.1957, (cyt. za:) A. Menting, op. cit., s. 207, tłum.:
Sz.P. Kubiak.