DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Lubiak, Jarosław: Architektura pamięci Daniela Libeskinda
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28197#0169
ARCHITEKTURA PAMIĘCI DANIELA LIBESKINDA
167
ści, jest stanem chorobowym. Jej przyczyną, jak podkreśla Freud, jest
narcyzm i proces regresji, a jej mechanizmem jest błąd w ekonomii libi-
dinalnej. Patologiczne obsadzanie wydarzenia z przeszłości nie może stać
żadną podstawą dla przyszłości. Żałoba z kolei nie jest odpowiednia,
gdyż ze stratą radzi sobie zbyt dobrze, mimo że może być długotrwałym
i bolesnym procesem. Nie jest odpowiednia ze względu na jej amnestycz-
ne efekty, które utraconą obecność oraz przeżywanie straty zastępują
widmami wspomnień. Pogodzenie się nie może być sposobem postępo-
wania ze stratą, powstałą w wyniku Holocaustu.
Libeskind proponuje przekształcenie, czy też dekonstrukcję „pracy
żałoby”.
Projektowi zagospodarowania terenów byłego obozu w Sachsenhau-
sen w Oranienburgu, architekt nadał tytuł Mou.rning. W słowie tym
oznaczającym żałobę Libeskind przekreśla krzyżykiem literę u, w rezul-
tacie otrzymujemy homofoniczne słowo morning oznaczające poranek. To
Heideggerowsko-Derridowskie przekreślenie, którego dokonuje Libes-
kind, nie oznacza po prostu wymazania pracy żałoby, jej porzucenia po
to, by mógł nastąpić poranek, nowe jutro. Przeciwnie przekreślenie to
oznacza zachowanie tej pracy w nowej formie tak, by mogła służyć na-
dejściu odmiennej przyszłości. Nowy poranek będzie mógł nastąpić, o ile
praca żałoby pozostanie nieukończona, a pojednanie ze stratą nie nastą-
pi. Nie chodzi jednak, powtórzmy, o to by żałoba przekształciła się w me-
lancholię, ani tym bardziej w nostalgię14.
Zamiast „pracy żałoby” Libeskind proponuje raczej „pracę pamięci”15.
Przekreślenie, jakie architekt proponuje w projekcie dla Sachsenhausen
nie jest gołosłowną zabawą rozgrywaną w tytule, nie jest też metaforą.
Przekreślenie u w słowie MoKrning jest znakiem realnej pracy, jaka ma
się dokonać; jest znakiem przekreślenia istniejącego stanu rzeczy i świa-
domości. Przygotowanie projektu urbanizacji jest tylko jedną częścią tej
pracy. Dalsza praca dokonała się po negatywnym dla Libeskinda roz-
strzygnięciu konkursu. Jego propozycja wprawdzie została nagrodzona
za to, iż „przypomniała o historii obozu”16, lecz do realizacji skierowano
inny projekt przewidujący wybudowanie w tym miejscu ogromnego ze-
społu mieszkaniowego. Wybudowanie osiedla mieszkaniowego na terenie
byłego obozu koncentracyjnego byłoby wymazaniem historii, byłoby dzie-
14 „... Muzeum Żydowskie nie jest wyrazem nostalgii za przeszłością...” D. Libeskind,
Between the Lines: Opening Speech, Berlin, 1999, (w:) idem, The Space of Encounter,
Universe, New York, NY 2000, s 28.
15 D. Libeskind, Bauhaus: Lecture, Weimar, 1998, (w:) idem, The Space of Encounter,
s. 21.
16 D. Libeskind, Traces ofthe Unhorn, (w:) 1995 Raoul Wallenberg Lecture, s. 14.
167
ści, jest stanem chorobowym. Jej przyczyną, jak podkreśla Freud, jest
narcyzm i proces regresji, a jej mechanizmem jest błąd w ekonomii libi-
dinalnej. Patologiczne obsadzanie wydarzenia z przeszłości nie może stać
żadną podstawą dla przyszłości. Żałoba z kolei nie jest odpowiednia,
gdyż ze stratą radzi sobie zbyt dobrze, mimo że może być długotrwałym
i bolesnym procesem. Nie jest odpowiednia ze względu na jej amnestycz-
ne efekty, które utraconą obecność oraz przeżywanie straty zastępują
widmami wspomnień. Pogodzenie się nie może być sposobem postępo-
wania ze stratą, powstałą w wyniku Holocaustu.
Libeskind proponuje przekształcenie, czy też dekonstrukcję „pracy
żałoby”.
Projektowi zagospodarowania terenów byłego obozu w Sachsenhau-
sen w Oranienburgu, architekt nadał tytuł Mou.rning. W słowie tym
oznaczającym żałobę Libeskind przekreśla krzyżykiem literę u, w rezul-
tacie otrzymujemy homofoniczne słowo morning oznaczające poranek. To
Heideggerowsko-Derridowskie przekreślenie, którego dokonuje Libes-
kind, nie oznacza po prostu wymazania pracy żałoby, jej porzucenia po
to, by mógł nastąpić poranek, nowe jutro. Przeciwnie przekreślenie to
oznacza zachowanie tej pracy w nowej formie tak, by mogła służyć na-
dejściu odmiennej przyszłości. Nowy poranek będzie mógł nastąpić, o ile
praca żałoby pozostanie nieukończona, a pojednanie ze stratą nie nastą-
pi. Nie chodzi jednak, powtórzmy, o to by żałoba przekształciła się w me-
lancholię, ani tym bardziej w nostalgię14.
Zamiast „pracy żałoby” Libeskind proponuje raczej „pracę pamięci”15.
Przekreślenie, jakie architekt proponuje w projekcie dla Sachsenhausen
nie jest gołosłowną zabawą rozgrywaną w tytule, nie jest też metaforą.
Przekreślenie u w słowie MoKrning jest znakiem realnej pracy, jaka ma
się dokonać; jest znakiem przekreślenia istniejącego stanu rzeczy i świa-
domości. Przygotowanie projektu urbanizacji jest tylko jedną częścią tej
pracy. Dalsza praca dokonała się po negatywnym dla Libeskinda roz-
strzygnięciu konkursu. Jego propozycja wprawdzie została nagrodzona
za to, iż „przypomniała o historii obozu”16, lecz do realizacji skierowano
inny projekt przewidujący wybudowanie w tym miejscu ogromnego ze-
społu mieszkaniowego. Wybudowanie osiedla mieszkaniowego na terenie
byłego obozu koncentracyjnego byłoby wymazaniem historii, byłoby dzie-
14 „... Muzeum Żydowskie nie jest wyrazem nostalgii za przeszłością...” D. Libeskind,
Between the Lines: Opening Speech, Berlin, 1999, (w:) idem, The Space of Encounter,
Universe, New York, NY 2000, s 28.
15 D. Libeskind, Bauhaus: Lecture, Weimar, 1998, (w:) idem, The Space of Encounter,
s. 21.
16 D. Libeskind, Traces ofthe Unhorn, (w:) 1995 Raoul Wallenberg Lecture, s. 14.