0.5
1 cm
ARCHITEKTURA PAMIĘCI DANIELA LIBESKINDA
185
To rozdarcie, ta luka, jest śladem, ale „nie w sensie Derridowskim”69,
gdyż stanowi otwarcie struktury czasowości, struktury owego nieprze-
kraczalnego „teraz”, które, powtórzmy, nie może zostać zatarte w na-
stępstwie retencji, ani nie może zostać wyparte, by powrócić wedle me-
chaniki nachtraglichkeit, nie może ukonstytuować pamięci, nie może
zatem uzyskać znaczenia, nie może zatem zostać włączone w żadną zbio-
rową ani jednostkową narrację. Nie może stać się treścią pamięci. Nie
może zostać zapamiętane, co paradoksalnie oznacza, że nie może również
ulec zapomnieniu. Otwiera to aporię, w której zawieszona jest nasza
kultura po Holokauście, aporię (Derrida twierdzi w jednym miejscu, że
aporia jest dekonstrukcją), która nie może stworzyć pamięci o Zagładzie,
ale nie może też oddalić jej w kojące zapomnienie. Nie może uczynić jej
treścią świadomości, nadać jej znaczenia, ale nie może też jej wymazać,
wytrzeć czy wyrugować. Ta nierozwiązywalna aporia kultury, określonej
przez to, czego nie może opowiedzieć (opowieść byłaby przecież zaciera-
niem), i od czego jednocześnie nie może się odciąć - jest przez Libeskinda
ujęta jako pustka, której znak uczynić ma opróżniona próżnia.
DANIEL LIBESKIND’S ARCHITECTURE OF MEMORY
Summary
In his design of a Jewish Department of the extended Berlin Museum, Daniel
Libeskind madę an attempt to develop a new architecture of memory. Even though
the project, eventually called the Jewish Museum in Berlin, was not devoted only to
Holocaust, but was primarily meant to house the collections concerning the whole
history of the Berlin Jews, it was Holocaust which eventually determined both the
architecfs point of view, and the whole design. Referring to Jacąues Derrida’s idea of
tracę, Libeskind deconstructed the prevalent models of memory and the architecture
which they implied. A key feature of a new form of memory, embodied by the mu-
seum, is a new kind of space invented by the architect, which he calls “void.” “Void”
both reveals the conditions of the possibilities of architectonic space, and materiali-
zes the emptiness characteristic of the post-Holocaust culture. Libeskind’s radical
design reaches beyond Derrida’s deconstruction, engaging it in a polemic. Inasmuch
as in Derrida’s philosophy the ąuestioning of presence as the foundation of Western
culture is related to the immanent development of writing - the history of the exte-
riorization of tracę, Libeskind clearly points to Holocaust as a specific event which
subverted the whole Western metaphysics of presence, introducing emptiness and
absence as crucial and permanent stigmas of the whole Western culture.
69 D. Libeskind, Traces ofUnborn: Lecture, Berlin 1997, (w:) idem, The Space of En-
counter, s. 198.
185
To rozdarcie, ta luka, jest śladem, ale „nie w sensie Derridowskim”69,
gdyż stanowi otwarcie struktury czasowości, struktury owego nieprze-
kraczalnego „teraz”, które, powtórzmy, nie może zostać zatarte w na-
stępstwie retencji, ani nie może zostać wyparte, by powrócić wedle me-
chaniki nachtraglichkeit, nie może ukonstytuować pamięci, nie może
zatem uzyskać znaczenia, nie może zatem zostać włączone w żadną zbio-
rową ani jednostkową narrację. Nie może stać się treścią pamięci. Nie
może zostać zapamiętane, co paradoksalnie oznacza, że nie może również
ulec zapomnieniu. Otwiera to aporię, w której zawieszona jest nasza
kultura po Holokauście, aporię (Derrida twierdzi w jednym miejscu, że
aporia jest dekonstrukcją), która nie może stworzyć pamięci o Zagładzie,
ale nie może też oddalić jej w kojące zapomnienie. Nie może uczynić jej
treścią świadomości, nadać jej znaczenia, ale nie może też jej wymazać,
wytrzeć czy wyrugować. Ta nierozwiązywalna aporia kultury, określonej
przez to, czego nie może opowiedzieć (opowieść byłaby przecież zaciera-
niem), i od czego jednocześnie nie może się odciąć - jest przez Libeskinda
ujęta jako pustka, której znak uczynić ma opróżniona próżnia.
DANIEL LIBESKIND’S ARCHITECTURE OF MEMORY
Summary
In his design of a Jewish Department of the extended Berlin Museum, Daniel
Libeskind madę an attempt to develop a new architecture of memory. Even though
the project, eventually called the Jewish Museum in Berlin, was not devoted only to
Holocaust, but was primarily meant to house the collections concerning the whole
history of the Berlin Jews, it was Holocaust which eventually determined both the
architecfs point of view, and the whole design. Referring to Jacąues Derrida’s idea of
tracę, Libeskind deconstructed the prevalent models of memory and the architecture
which they implied. A key feature of a new form of memory, embodied by the mu-
seum, is a new kind of space invented by the architect, which he calls “void.” “Void”
both reveals the conditions of the possibilities of architectonic space, and materiali-
zes the emptiness characteristic of the post-Holocaust culture. Libeskind’s radical
design reaches beyond Derrida’s deconstruction, engaging it in a polemic. Inasmuch
as in Derrida’s philosophy the ąuestioning of presence as the foundation of Western
culture is related to the immanent development of writing - the history of the exte-
riorization of tracę, Libeskind clearly points to Holocaust as a specific event which
subverted the whole Western metaphysics of presence, introducing emptiness and
absence as crucial and permanent stigmas of the whole Western culture.
69 D. Libeskind, Traces ofUnborn: Lecture, Berlin 1997, (w:) idem, The Space of En-
counter, s. 198.
