DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Nader, Luiza: Język, rzeczywistość, ironia: książki artystyczne Jarosława Kozłowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28197#0214
212
LUIZA NADER
wszystkim polityczny kontekst i przestrzeń, w której kultura w Polsce po
1945 r. istniała. Przestrzeń ta, którą Andrzej Turowski określił jako
przestrzeń ideozy, w której polityczna władza przejmuje kontrolę nad
indywidualnymi wyborami37, poddawała powojenną sztukę polską wy-
jątkowo silnej presji, określając artystyczne postawy i wartości. Kozłow-
skiemu udało się jednak wymknąć z generowanych przez ideozę para-
dygmatów artystycznych, używając jako strategii - filozofii. Po pierwsze,
punktem bezpośredniego odniesienia stała się dla Kozłowskiego nie
określona tradycja artystyczna, ale filozoficzna - obszar wymykający się
ideozie obecnej w polu artystycznym. Po drugie, anektując język jako ar-
tystyczne medium, artysta nie tylko dokonał negacji malarstwa i trady-
cyjnych mediów, ale przede wszystkim uwolnił swoje realizacje z nie-
ustająco towarzyszącej sztuce polskiej opozycji: realizm - abstrakcja.
Język jako medium artystyczne nie był bowiem przez Kozłowskiego ro-
zumiany ani jako abstrakcyjny ani realistyczny, kategorie te artysta po
prostu zawiesił.
Otwierając swoją twórczość na dyskurs filozofii, Kozłowski nie tyle
przejął kontrolę nad recepcją swojej twórczości, co raczej odesłał odbiorcę
do innej, obcej do tej pory „sztukom plastycznym” przestrzeni odniesień.
Przeformułował w ten sposób warunki nie tylko tworzenia, ale przede
wszystkim odbioru twórczości artystycznej, dokonując równocześnie de-
strukcji struktury pojęciowej, w której sztuka w Polsce była tworzona,
wystawiana i odbierana. Książki Kozłowskiego, tak jak i inne artystycz-
ne publikacje konceptualistów, wyłamując się z tradycyjnego systemu
dystrybucji artystycznej, wymykały się również instytucjonalnej kontro-
li. Nie były ani literaturą ani „plastyką” czy „sztukami pięknymi”. Jak
zauważa Andrzej Turowski38, od drugiej połowy lat 50. oficjalna polityka
kulturalna polegała na stymulowaniu, ograniczaniu lub zawłaszczaniu
już istniejących lub pojawiających się środków reprezentacji. Wypełniała
je usankcjonowaną ideologią, nie narzucając jednak zdefiniowanych ar-
tystycznych formuł. Poddając za pomocą filozofii krytyce pojęcie repre-
zentacji i odwołując się do gier językowych, przygodności i nieobecności,
Kozłowski postawił w stan oskarżenia wszelką reprezentację, nie pozo-
stawiając w ten sposób nic, co można by było jeszcze zawłaszczyć. Uży-
wana przez Kozłowskiego filozofia udzielała realizacji artystycznej swego
autorytetu, pozwalając odzyskać jej utraconą społeczną i artystyczną
37 Por. A. Turowski, Krzysztof Wodiczko andPolish Art ofthe 1970s., (w:) Primary
Documents. A sourcebook for Eastern and Central European Art sińce the 1950s, ed. T. Po-
spiszyl, Cambridge Mass.-London 2002, s. 154.
38 Ibidem, s. 155-156.
LUIZA NADER
wszystkim polityczny kontekst i przestrzeń, w której kultura w Polsce po
1945 r. istniała. Przestrzeń ta, którą Andrzej Turowski określił jako
przestrzeń ideozy, w której polityczna władza przejmuje kontrolę nad
indywidualnymi wyborami37, poddawała powojenną sztukę polską wy-
jątkowo silnej presji, określając artystyczne postawy i wartości. Kozłow-
skiemu udało się jednak wymknąć z generowanych przez ideozę para-
dygmatów artystycznych, używając jako strategii - filozofii. Po pierwsze,
punktem bezpośredniego odniesienia stała się dla Kozłowskiego nie
określona tradycja artystyczna, ale filozoficzna - obszar wymykający się
ideozie obecnej w polu artystycznym. Po drugie, anektując język jako ar-
tystyczne medium, artysta nie tylko dokonał negacji malarstwa i trady-
cyjnych mediów, ale przede wszystkim uwolnił swoje realizacje z nie-
ustająco towarzyszącej sztuce polskiej opozycji: realizm - abstrakcja.
Język jako medium artystyczne nie był bowiem przez Kozłowskiego ro-
zumiany ani jako abstrakcyjny ani realistyczny, kategorie te artysta po
prostu zawiesił.
Otwierając swoją twórczość na dyskurs filozofii, Kozłowski nie tyle
przejął kontrolę nad recepcją swojej twórczości, co raczej odesłał odbiorcę
do innej, obcej do tej pory „sztukom plastycznym” przestrzeni odniesień.
Przeformułował w ten sposób warunki nie tylko tworzenia, ale przede
wszystkim odbioru twórczości artystycznej, dokonując równocześnie de-
strukcji struktury pojęciowej, w której sztuka w Polsce była tworzona,
wystawiana i odbierana. Książki Kozłowskiego, tak jak i inne artystycz-
ne publikacje konceptualistów, wyłamując się z tradycyjnego systemu
dystrybucji artystycznej, wymykały się również instytucjonalnej kontro-
li. Nie były ani literaturą ani „plastyką” czy „sztukami pięknymi”. Jak
zauważa Andrzej Turowski38, od drugiej połowy lat 50. oficjalna polityka
kulturalna polegała na stymulowaniu, ograniczaniu lub zawłaszczaniu
już istniejących lub pojawiających się środków reprezentacji. Wypełniała
je usankcjonowaną ideologią, nie narzucając jednak zdefiniowanych ar-
tystycznych formuł. Poddając za pomocą filozofii krytyce pojęcie repre-
zentacji i odwołując się do gier językowych, przygodności i nieobecności,
Kozłowski postawił w stan oskarżenia wszelką reprezentację, nie pozo-
stawiając w ten sposób nic, co można by było jeszcze zawłaszczyć. Uży-
wana przez Kozłowskiego filozofia udzielała realizacji artystycznej swego
autorytetu, pozwalając odzyskać jej utraconą społeczną i artystyczną
37 Por. A. Turowski, Krzysztof Wodiczko andPolish Art ofthe 1970s., (w:) Primary
Documents. A sourcebook for Eastern and Central European Art sińce the 1950s, ed. T. Po-
spiszyl, Cambridge Mass.-London 2002, s. 154.
38 Ibidem, s. 155-156.