0.5
1 cm
JĘZYK, RZECZYWISTOŚĆ, IRONIA. KSIĄŻKI ARTYSTYCZNE JAROSŁAWA KOZŁOWSKIEGO
213
tożsamość39 - konceptualny fakt artystyczny stawał się twierdzeniem
wartościującym, twierdzeniem na temat transcendentaliów rzeczywisto-
ści - pojmowanej zarówno jako rzeczywistość sztuki, jak i świat. W ten
sposób konceptualizm Kozłowskiego, którego wyjątkowo interesującym
przypadkiem są książki artysty, nie tyle posiadał ciążącą w kierunku
formalizmu cechę autoreferencyjności, co charakteryzował się autore-
fleksyjnością umożliwiającą krytyczne badanie zarówno wewnętrznych,
jak i zewnętrznych uwarunkowań twórczości artystycznej.
Warto zauważyć, że horyzontem rozważań Kozłowskiego jest zawsze
teraźniejszość i odniesienie najbardziej skomplikowanych dywagacji filo-
zoficznych do sytuacji prywatnej, intymnej (choć często bywa ona głębo-
ko zakodowana). Ja nie zostaje zatem z realizacji artystycznej wyrugo-
wane, choć niewiele ma wspólnego z instancją autora. Jego funkcja
polega na ujawnianiu, w pluralizmie języków, sądów i preferencji, we
własnej przygodności i historyczności, pytania o wolność. W ten sposób:
przemawiając we własnym imieniu, Ja z milczącego staje się dyskur-
sywne, „wchodzi” niejako w miejsce podmiotu40. Dla Jarosława Kozłow-
skiego włączający i anektujący filozofię konceptualizm stał się zatem
jedyną możliwą formą społecznego zaangażowania w bardzo określonym
sensie: obszarem, w którym wybory estetyczne zrównane zostają z decy-
zjami o charakterze etycznym, przestrzenią permanentnej negocjacji
znaczeń i podejmowanych wciąż na nowo prób opisu rzeczywistości,
a w końcu - językiem podmiotu tłumaczącego prawdziwe dyskursy.
LANGUAGE, RE ALITY, IRONY.
THE ARTISTIC BOOKS OF JAROSŁAW KOZŁOWSKI
Summary
The paper is an attempt to analyze the artistic books of Jarosław Kozłowski, pro-
duced in the 1970s, in the contexts of language, subjectivity, and absence. These
issues, as well as the problem of relations between the discourses of art and philo-
sophy, the author claims to be crucial not only for Kozłowskfs whole oeuvre, but for
39 Jak pisze Andrzej Turowski, na początku lat 70. tak jak w okresie postalinowskim,
dzieło niemal zupełnie pozbawione zostało swej społecznej i artystycznej tożsamości, pod-
czas gdy społeczna rola artysty nie podlegała już kwestionowaniu, por. Ibidem , s. 158.
40 Podmiot od ,ja” odróżniam za Michelem Foucault. Por. na ten temat referat Mi-
chała Pawła Markowskiego Literatura, prawda, podmiotowość wygłoszony podczas sym-
pozjum polsko-francuskiego „Światy Foucaulta” Warszawa, 10-11 grudnia 2004 (mate-
riały niepublikowane).
213
tożsamość39 - konceptualny fakt artystyczny stawał się twierdzeniem
wartościującym, twierdzeniem na temat transcendentaliów rzeczywisto-
ści - pojmowanej zarówno jako rzeczywistość sztuki, jak i świat. W ten
sposób konceptualizm Kozłowskiego, którego wyjątkowo interesującym
przypadkiem są książki artysty, nie tyle posiadał ciążącą w kierunku
formalizmu cechę autoreferencyjności, co charakteryzował się autore-
fleksyjnością umożliwiającą krytyczne badanie zarówno wewnętrznych,
jak i zewnętrznych uwarunkowań twórczości artystycznej.
Warto zauważyć, że horyzontem rozważań Kozłowskiego jest zawsze
teraźniejszość i odniesienie najbardziej skomplikowanych dywagacji filo-
zoficznych do sytuacji prywatnej, intymnej (choć często bywa ona głębo-
ko zakodowana). Ja nie zostaje zatem z realizacji artystycznej wyrugo-
wane, choć niewiele ma wspólnego z instancją autora. Jego funkcja
polega na ujawnianiu, w pluralizmie języków, sądów i preferencji, we
własnej przygodności i historyczności, pytania o wolność. W ten sposób:
przemawiając we własnym imieniu, Ja z milczącego staje się dyskur-
sywne, „wchodzi” niejako w miejsce podmiotu40. Dla Jarosława Kozłow-
skiego włączający i anektujący filozofię konceptualizm stał się zatem
jedyną możliwą formą społecznego zaangażowania w bardzo określonym
sensie: obszarem, w którym wybory estetyczne zrównane zostają z decy-
zjami o charakterze etycznym, przestrzenią permanentnej negocjacji
znaczeń i podejmowanych wciąż na nowo prób opisu rzeczywistości,
a w końcu - językiem podmiotu tłumaczącego prawdziwe dyskursy.
LANGUAGE, RE ALITY, IRONY.
THE ARTISTIC BOOKS OF JAROSŁAW KOZŁOWSKI
Summary
The paper is an attempt to analyze the artistic books of Jarosław Kozłowski, pro-
duced in the 1970s, in the contexts of language, subjectivity, and absence. These
issues, as well as the problem of relations between the discourses of art and philo-
sophy, the author claims to be crucial not only for Kozłowskfs whole oeuvre, but for
39 Jak pisze Andrzej Turowski, na początku lat 70. tak jak w okresie postalinowskim,
dzieło niemal zupełnie pozbawione zostało swej społecznej i artystycznej tożsamości, pod-
czas gdy społeczna rola artysty nie podlegała już kwestionowaniu, por. Ibidem , s. 158.
40 Podmiot od ,ja” odróżniam za Michelem Foucault. Por. na ten temat referat Mi-
chała Pawła Markowskiego Literatura, prawda, podmiotowość wygłoszony podczas sym-
pozjum polsko-francuskiego „Światy Foucaulta” Warszawa, 10-11 grudnia 2004 (mate-
riały niepublikowane).
