DOI Heft:
Fragmenty
DOI Artikel:Polit, Paweł: Odpowiedź Strzemińskiemu: idea jednolitości w twórczości polskich artystów konceptualnych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28197#0217
FRAGMENTY
Paweł Polit
ODPOWIEDŹ STRZEMIŃSKIEMU.
IDEA JEDNOLITOŚCI W TWÓRCZOŚCI POLSKICH
ARTYSTÓW KONCEPTUALNYCH
Sztuka konceptualna rozwinęła się w Polsce w atmosferze rezerwy
wobec kanonów budowy dzieła wypracowanych w okresie pierwszej awan-
gardy. Symptomatyczne dla sztuki europejskiej i amerykańskiej lat 60.
„zmęczenie formą” stało się również udziałem artystów polskich, prowa-
dząc, podobnie jak w krajach zachodnich, do rozwiązań podważających
sztywne dystynkcje między tradycyjnymi dyscyplinami artystycznymi
i prowokujących do namysłu nad sensem pojęcia sztuki. Jednak na grun-
cie polskim propozycje te wynikały z nieco innych przesłanek niż spo-
krewnione z nimi zjawiska w sztuce zachodniej; wydaje się, że wyłoniły
się one jako bezpośrednie następstwo intensywnych eksperymentów
prowadzonych w dziedzinie malarstwa, zmierzających do naruszenia
jedności kompozycji dzieła. Spóźniona, powojenna fala poszukiwań zbli-
żonych do surrealizmu poprzedza żywiołowy rozwój faszyzmu i malar-
stwa materii w latach 50. i w pierwszej połowie lat 60.; stąd już tylko
krok do wyjścia poza granice obrazu, tworzenia obrazów-przedmiotów,
oraz pierwszych environments, skojarzonych przez teoretyków sztuki
tamtego okresu z pojęciem „miejsca”1.
Kwestionowanie zasad racjonalnej budowy dzieła nie oznacza jednak
całkowitego zerwania z tradycją pierwszej awangardy; przeciwnie, swo-
istość polskiej sztuki konceptualnej wydaje się określać w polemicznym
dialogu z tą tradycją, a szczególnie z wersją modernizmu zaproponowaną
na przełomie lat 20. i 30. przez Władysława Strzemińskiego. Kilkadzie-
siąt lat później, w latach 60. i 70., polscy artyści i teoretycy sztuki, neu-
tralizując pewne aspekty postawy Strzemińskiego i rozwijając inne, wy-
1 Zob. M. Tchorek w pracy zbiorowej: W. Borowski, A. Ptaszkowska, M. Tchorek,
Wprowadzenie do ogólnej Teorii Miejsca, (w:) Tadeusz Kantor w Archiwum Galerii Foksal,
red. M. Jurkiewicz, J. Mytkowska, A. Przywara, Galeria Foksal SBWA, Warszawa 1998.
Paweł Polit
ODPOWIEDŹ STRZEMIŃSKIEMU.
IDEA JEDNOLITOŚCI W TWÓRCZOŚCI POLSKICH
ARTYSTÓW KONCEPTUALNYCH
Sztuka konceptualna rozwinęła się w Polsce w atmosferze rezerwy
wobec kanonów budowy dzieła wypracowanych w okresie pierwszej awan-
gardy. Symptomatyczne dla sztuki europejskiej i amerykańskiej lat 60.
„zmęczenie formą” stało się również udziałem artystów polskich, prowa-
dząc, podobnie jak w krajach zachodnich, do rozwiązań podważających
sztywne dystynkcje między tradycyjnymi dyscyplinami artystycznymi
i prowokujących do namysłu nad sensem pojęcia sztuki. Jednak na grun-
cie polskim propozycje te wynikały z nieco innych przesłanek niż spo-
krewnione z nimi zjawiska w sztuce zachodniej; wydaje się, że wyłoniły
się one jako bezpośrednie następstwo intensywnych eksperymentów
prowadzonych w dziedzinie malarstwa, zmierzających do naruszenia
jedności kompozycji dzieła. Spóźniona, powojenna fala poszukiwań zbli-
żonych do surrealizmu poprzedza żywiołowy rozwój faszyzmu i malar-
stwa materii w latach 50. i w pierwszej połowie lat 60.; stąd już tylko
krok do wyjścia poza granice obrazu, tworzenia obrazów-przedmiotów,
oraz pierwszych environments, skojarzonych przez teoretyków sztuki
tamtego okresu z pojęciem „miejsca”1.
Kwestionowanie zasad racjonalnej budowy dzieła nie oznacza jednak
całkowitego zerwania z tradycją pierwszej awangardy; przeciwnie, swo-
istość polskiej sztuki konceptualnej wydaje się określać w polemicznym
dialogu z tą tradycją, a szczególnie z wersją modernizmu zaproponowaną
na przełomie lat 20. i 30. przez Władysława Strzemińskiego. Kilkadzie-
siąt lat później, w latach 60. i 70., polscy artyści i teoretycy sztuki, neu-
tralizując pewne aspekty postawy Strzemińskiego i rozwijając inne, wy-
1 Zob. M. Tchorek w pracy zbiorowej: W. Borowski, A. Ptaszkowska, M. Tchorek,
Wprowadzenie do ogólnej Teorii Miejsca, (w:) Tadeusz Kantor w Archiwum Galerii Foksal,
red. M. Jurkiewicz, J. Mytkowska, A. Przywara, Galeria Foksal SBWA, Warszawa 1998.