Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (16.2005)

OPTYCZNA PODŚWIADOMOŚĆ

273

owanych przez „gotowe [readymade] obrazy obiektów”, dodając w nawia-
sie: „(jak w ilustracjach katalogowych)”.
Teraz, pod koniec 1921 roku, strony z katalogów ilustrowanych lub pu-
blikacji innego rodzaju, nie wydają się już satysfakcjonować Ernsta jako
właściwe dla owego pomnika poświęconego Gali. Zamiast nich, jego go-
towa [readymade] podstawa musiała być fotografią... nagiej kobiety, wy-
ciągniętej na kanapie, łukowato wygięte ciało, podparte na jednym łok-
ciu, druga ręka sięgająca głowy.
Fotografia, która wkroczyła w jego pole widzenia, wywodziła się z ol-
brzymiej, popularnej produkcji erotycznej przełomu wieku. Przerobił ją
teraz, by móc ją na nowo zadedykować. Zaatakował ją najpierw kleistą
warstwą kobaltowo błękitnego gwaszu, wyodrębniając ciało z całości
otoczenia, odłączając je od przestrzeni, w której pierwotnie się jawiło,
od wystroju pokoju, od kanapy, pozbawiając ciało podpierającej ręki
i w końcu samej twarzy. Naga forma, dziwacznie bezgłowa i bez kontek-
stu, zyskuje osobliwie opływowy wygląd, wydaje się, by użyć prawie nie-
wyobrażalnego terminu dla tego obiektu, bald7.
Po czym, obrócił jednak fotografię, a wraz z nią i ciało; w ten sposób, że -
obrócone o 90 stopni - przekształciło się w pozbawioną ciężaru wertyka-
lę; zawieszone w dziwnym materiale, welwetowym eterze gwaszu, po-
krywającym powierzchnię fotografii niczym stwardniała skóra. Akt, wy-
prostowany i bez głowy, wyłania się teraz z wnętrza owego zgęstniałego
pola jako podległy transmutacji w obraz fallusa - jako obiekt i podmiot
tej niewątpliwie Edypalnej fantazji o posiadaniu płci matki i byciu płcią
matki. A w podpisie, którym Ernst ujął tę przestrzeń w ramy, wprowa-
dzona zostaje - słowami „la grace tenue de nos pleiades” - piana rozko-
szy: gdy idea Mlecznej Drogi zebrała w sobie starą ikonografię wydzielin
ciała, zapisując się na mapie niebios.
Jeśli to zawieszone, pozbawione ciężaru, falliczne ciało-tej-kobiety, będą-
ce zarówno częścią jej dawnego kontekstu, jak i w pewnym sensie usu-
nięte z niego, miało antycypować ową nić, na którą przy końcu dekady
zostaną nawleczone obrazy kolażowej powieści Femme 100 tetes, to nale-
ży je też postrzegać jako spoglądające wstecz. W rzeczy samej, cała jego
treść i struktura mówiła o patrzeniu wstecz. Czasowe przemieszczenie

7 W języku niemieckim słowo bald oznacza „wkrótce, niebawem, prawie” i odpowiada
francuskiemu proche użytemu w tytule; natomiast w języku angielskim słowo bald ozna-
cza „łysy, nagi”, co odpowiada opisowi Krauss.