Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (16.2005)

OPTYCZNA PODŚWIADOMOŚĆ

309

Przestrzeń wskazywania lub deiksyki to przestrzeń, którą Lacan nazywa
„geometralną” - to przestrzeń perspektywiczna, która, jak pokazuje Di-
derot w swym Liście o ślepcu, jest rzeczywiście dotykalną przestrzenią:
przestrzenią, którą włada podmiot, jak gdyby sięgał on po to, by ją
schwycić, namacać, przesuwając palcami po jej wierzchu i bokach, mani-
pulując nią.


„Zwielokrotnienie jaj, trick magika Albera”, La Naturę (1881)
Ten gest podtrzymuje ramę wokół nieobecności...

W opozycji do tej dotykowej „wizualności” znajduje się przestrzeń świa-
tła, którą Lacan określa jako „oślepiającą, pulsującą”: atmosferyczne
środowisko, które oświetla widza zarówno z tyłu, jak i z przodu, tak, że
od samego początku nie istnieje problem władzy. W kontekście tej dru-
giej przestrzeni - przestrzeni, tego co świetlne - widz nie jest nadzorcą,
stojącym w punkcie na zewnątrz piramidy widzenia, ale - schwytany
wewnątrz naporu światła - jest tym, co blokuje światło, co przerywa jego
strumień. W tej właśnie przerwie „widz”, sam dla siebie niewidzialny,