DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Korduba, Piotr: Z badań nad dawnym domem i zamieszkiwaniem mieszczańskim w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28196#0047
Z BADAŃ NAD DAWNYM DOMEM I ZAMIESZKIWANIEM MIESZCZAŃSKIM W POLSCE
45
zdjęć pokazujących ich wnętrza. Modernizacje domu znajdowały od-
zwierciedlenie najprędzej właśnie w pomieszczeniach, a zatem nielicznie
istniejące fotografie prezentują stan daleki od np. średniowiecznego czy
nowożytnego23.
Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości wykorzystania opisanych
materiałów, należy podjąć starania o pozyskanie przekazów zarazem
najdawniejszych, jak i w bezpośredni sposób odnoszących się do domów.
Wyjątkowe znaczenia posiadają wśród takowych plany kamienic lub ich
wybranych elementów pochodzące z czasów nowożytnych24. Są to najczę-
ściej rysunki związane z ewentualnymi przebudowami kamienic. Pre-
zentują one schemat założenia, wymiary, a niekiedy również nazwy po-
mieszczeń, pozostając tym samym najpewniejszym źródłem wiedzy o
pierwotnej, architektonicznej warstwie domostwa. Zbliżoną wartość do-
kumentacyjną posiadają akta urzędów budowlanych25. Zakładane naj-
częściej w ciągu XIX w. i prowadzone do kolejnego stulecia oddają nie
tylko zmiany, jakie w owym czasie zachodziły w budynkach mieszkal-
nych, ale także sytuację wyjściową założenia.
Jeśli chodzi o materiały ikonograficzne dotyczące wnętrz domów, to
nie do końca wykorzystanym obszarem jest malarstwo danej epoki26.
Mieszczańskie wnętrze, poza wyjątkowym i powszechnie znanym gdań-
skim cyklem rysunków D. Chodowieckiego27, było tematem rzadko po-
dejmowanym. Nie obniża to jednak wartości źródłowej przedstawień, w
których występuje ono jako tło dla zasadniczej kompozycji. Badania nad
mieszczańską kulturą mieszkalną bazujące na nowożytnym malarstwie
prowadzi się z sukcesem na terenie Holandii28.
23 Por. np. dysproporcje w zbiorach Instytutu Herdera w Marburgu, w którym gro-
madzi się m.in. materiały ikonograficzne związane z wielkimi pruskimi miastami hanze-
atyckimi (Gdańsk, Toruń, Elbląg) oraz miastami śląskimi.
24 Omówienie unikatowych planów dla Gdańska P. Korduba, Patrycjuszowski dom...
(2005), s. 20-21.
25 Cenny i zachowany zespół dla Gdańska sygn. APG/15 o czym również Z. Macia-
kowska, W. Szymański, Akta Policji Budowlanej jako materiał do studiów nad gdańską
kamienicą mieszczańską od średniowiecza do początków XIX wieku, (w:) Dom w mieście...,
s. 249-275. Dokumentami o podobnej wartości bywają akta towarzystw ubezpieczeniowych.
26 O wybranych przykładach zob. U. Sowina, Średniowieczny dom..., s. 16-25.
27 Von Berlin nach Danzig: ein Kunstlerfahrt im Jahre 1773: Facsimiledrucke, Berlin
(ok. 1900); D. Chodowiecki, Die Reise von Berlin nach Danzig. Das Tagebuch, tłum.
C. Keisch, Berlin 1994; Daniela Chodowieckiego dziennik z podróży do Gdańska z 1773
roku, oprać. M. Paszylka, Gdańsk 2002.
28 J. de Vries, D. Freedberg, Art in History. History in Art. Studies in Seuenteenth
Century Dutch Culture, Santa Monica 1991; D. Beajeau, Bilder im Bilder; Studien zur
niederlandischen Malerei des 17. Jahrhunderts, Berlin 1998; The Glory ofthe Golden Age.
Dutch Art of the 17th Century. Painting, Sculpture and Decoratioe Art, red. J. Kiers,
F. Tissing, Amsterdam 2000.
45
zdjęć pokazujących ich wnętrza. Modernizacje domu znajdowały od-
zwierciedlenie najprędzej właśnie w pomieszczeniach, a zatem nielicznie
istniejące fotografie prezentują stan daleki od np. średniowiecznego czy
nowożytnego23.
Biorąc pod uwagę ograniczone możliwości wykorzystania opisanych
materiałów, należy podjąć starania o pozyskanie przekazów zarazem
najdawniejszych, jak i w bezpośredni sposób odnoszących się do domów.
Wyjątkowe znaczenia posiadają wśród takowych plany kamienic lub ich
wybranych elementów pochodzące z czasów nowożytnych24. Są to najczę-
ściej rysunki związane z ewentualnymi przebudowami kamienic. Pre-
zentują one schemat założenia, wymiary, a niekiedy również nazwy po-
mieszczeń, pozostając tym samym najpewniejszym źródłem wiedzy o
pierwotnej, architektonicznej warstwie domostwa. Zbliżoną wartość do-
kumentacyjną posiadają akta urzędów budowlanych25. Zakładane naj-
częściej w ciągu XIX w. i prowadzone do kolejnego stulecia oddają nie
tylko zmiany, jakie w owym czasie zachodziły w budynkach mieszkal-
nych, ale także sytuację wyjściową założenia.
Jeśli chodzi o materiały ikonograficzne dotyczące wnętrz domów, to
nie do końca wykorzystanym obszarem jest malarstwo danej epoki26.
Mieszczańskie wnętrze, poza wyjątkowym i powszechnie znanym gdań-
skim cyklem rysunków D. Chodowieckiego27, było tematem rzadko po-
dejmowanym. Nie obniża to jednak wartości źródłowej przedstawień, w
których występuje ono jako tło dla zasadniczej kompozycji. Badania nad
mieszczańską kulturą mieszkalną bazujące na nowożytnym malarstwie
prowadzi się z sukcesem na terenie Holandii28.
23 Por. np. dysproporcje w zbiorach Instytutu Herdera w Marburgu, w którym gro-
madzi się m.in. materiały ikonograficzne związane z wielkimi pruskimi miastami hanze-
atyckimi (Gdańsk, Toruń, Elbląg) oraz miastami śląskimi.
24 Omówienie unikatowych planów dla Gdańska P. Korduba, Patrycjuszowski dom...
(2005), s. 20-21.
25 Cenny i zachowany zespół dla Gdańska sygn. APG/15 o czym również Z. Macia-
kowska, W. Szymański, Akta Policji Budowlanej jako materiał do studiów nad gdańską
kamienicą mieszczańską od średniowiecza do początków XIX wieku, (w:) Dom w mieście...,
s. 249-275. Dokumentami o podobnej wartości bywają akta towarzystw ubezpieczeniowych.
26 O wybranych przykładach zob. U. Sowina, Średniowieczny dom..., s. 16-25.
27 Von Berlin nach Danzig: ein Kunstlerfahrt im Jahre 1773: Facsimiledrucke, Berlin
(ok. 1900); D. Chodowiecki, Die Reise von Berlin nach Danzig. Das Tagebuch, tłum.
C. Keisch, Berlin 1994; Daniela Chodowieckiego dziennik z podróży do Gdańska z 1773
roku, oprać. M. Paszylka, Gdańsk 2002.
28 J. de Vries, D. Freedberg, Art in History. History in Art. Studies in Seuenteenth
Century Dutch Culture, Santa Monica 1991; D. Beajeau, Bilder im Bilder; Studien zur
niederlandischen Malerei des 17. Jahrhunderts, Berlin 1998; The Glory ofthe Golden Age.
Dutch Art of the 17th Century. Painting, Sculpture and Decoratioe Art, red. J. Kiers,
F. Tissing, Amsterdam 2000.