Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (17.2006)

Z BADAŃ NAD DAWNYM DOMEM I ZAMIESZKIWANIEM MIESZCZAŃSKIM W POLSCE

63

pialnię, salę służyła przede wszystkim gospodarzom domu, stanowiąc ich
zasadnicze mieszkanie. Boczna oficyna, z ulokowanym w niej zapleczem
kuchennym, ustępami, pokojami dla służby i specjalnymi pokojami
mieszkalnymi, posiadała służebne względem domu frontowego przezna-
czenie. Dom tylny, obok podobnych do bocznej oficyny funkcji, był wyko-
rzystywany jako budynek gospodarczy - stajnia, wozownia, spichlerz.
W precyzyjnym określeniu funkcji pomieszczeń pomaga analiza,
zbudowanych na podstawie topografii domu, inwentarzy mienia. Nie
sposób w tym miejscu zaprezentować wszystkich zawartych w nich in-
formacji, dlatego też ograniczymy się jedynie do ogólnej charakterystyki
wyposażenia poszczególnych wnętrz. W sieni znajdowała się zazwyczaj
niewielka liczebnie ilość sprzętów. Spośród mebli były to już od XVI w.
szafy, stoły, lady107. W XVIII w. wyposażenie to wzbogaciło się o komody,
krzesła, zegary108. Niewielka ilość, ale za to wynikająca z otaksowania
wysoka jakość zgromadzonych w tym pomieszczeniu sprzętów, pozwala
przypuszczać, że były to raczej obiekty służące prezentacji, a nie uży-
teczności. Brak w XVI i XVII-wiecznych inwentarzach siedzisk wskazuje,
że sień nie była w gruncie rzeczy miejscem służącym dłuższemu pobyto-
wi. Mała ilość zgromadzonych w niej drobnych przedmiotów również
dowodzi jej ograniczonej roli mieszkalnej. Wielka powierzchnia pomiesz-
czenia oraz brak ogrzewania jednoznacznie potwierdzają to przypusz-
czenie. Nieprzydatność sieni jako wnętrza w pełni mieszkalnego jawi się
jeszcze wyraźniej, jeśli porównać jej wyposażenie z wyposażeniem izb
tylnych, w których znajdowała się spora ilość nie tylko drobnych przed-
miotów, ale także mebli109. Obecność sprzętów do siedzenia, a nawet
leżenia przekonuje, że pomieszczenie to wykorzystywano z pewnością
jako pokój dzienny domowników, a w szczególnych sytuacjach jako pokój
do spania. Izba tylna była z pewnością najbardziej wielofunkcyjnym
wnętrzem w domu. Występowanie stołów, krzeseł, spora ilość naczyń
oraz bliskość umieszczonej w oficynie kuchni świadczy, że mogła być
również używana do spożywania posiłków. Znajdujące się w niej niekie-
dy przyrządy do pisania, dokumenty, książki wskazują na możliwość
wykorzystania izby tylnej jako miejsca pracy pana domu. Komfort dłuż-
szego pobytu w tym pomieszczeniu zapewniało najlepsze jak na ówcze-
sne czasy ogrzewanie: piec i kominek (il. 1-4).
io? APG, 300, R/Vv, 302, k. Ir, (1598); APG, 300, R/Vv, 280, k. 22r-26r, (1624), k. 33v-
35v, 41v-47v, (1625).
los APG, 300, 1/253, s. 1-32, (1723); APG, 300, 1/259, s. 79-85, (1736); APG, 300,
6/167, s. 411-430, (1776); APG, 300, 6/169, s. 17-28, (1779-80).
los APG, 300, R/Vv, 233, k. 28r-36r, (1593); APG, 300, R/Vv, 302, (1598); APG, 300,
R/Vv, 280, k. 33v-35v, 41v-47r, (1625); APG, 300, 43/38, k. 31, (1625); APG, 300, 6/165,
s. 15-29, (1775); APG, 300, 6/167, s. 217-231, (1778); APG, 300, 6/167, s. 155-164, (1782);
E. Barylewska-Szymańska, Wyposażenie gdańskich kantorów...