DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Soćko, Adam: Nieznane dzieła kolońskiego mistrza fundacji pamiątkowej kanonika von Carbena w Poznaniu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29066#0026
24
ADAM SOĆKO
ku22. W tym zespole odnajdujemy najwięcej odniesień ikonograficznych
do rzeźby poznańskiej. Oto czarnoskóry król Kacper odziany jest w tuni-
kę podobną tej, która okrywa zbroję rycerza, a figura króla Baltazara
została skomponowana wedle wzoru znanego nam już z rzeźby Chrystu-
sa Bolesnego, włącznie z charakterystycznymi wyłogami płaszcza na ra-
mionach. Tyle że w prawej ręce monarcha podtrzymuje wyeksponowane
puzderko z kadzidłem, a w lewej, opuszczonej wzdłuż ciała i lekko cofnię-
tej, dzierży kapelusz z futrzanym otokiem. Można zaryzykować tezę, że
to właśnie figura króla Baltazara z duisburskiego zespołu prac Tilmana
posłużyła Mistrzowi von Carbena za bezpośredni wzór dla rzeźby po-
znańskiej. Naśladowca zmodyfikował jedynie strój monarchy i zmienił
układ rąk, zresztą z uszczerbkiem dla logiki kompozycji. Wymienne sto-
sowanie typów odzienia poszczególnych monarchów było najwyraźniej
praktyką warsztatową w pracowni Tilmana, skoro raz w kaftan zapina-
ny na rząd guzików odziany jest Murzyn-Kacper (PohMn Trzech PToh
z Muzeum Schnutgena), a innym razem taka sama tunika zdobi króla
Baltazara (Duisburg). Wydaje się zresztą, że punkt wyjścia dla tego po-
wtarzanego w warsztacie motywu pracowni Mistrza Tilmana, dała przy-
ścienna rzeźba Karola Wielkiego z połowy XV wieku, posadowiona przy
ścianie tęczowej kościoła świętego Reinolda we wspomnianym Duisburgu
(ił. 12). Układ płaszcza zarzuconego na lewe ramię cesarza zdaje się przy
tym zdradzać genezę ulubionego motywu warsztatu tilmanowskiego -
owej skrywającej ramiona sfalowanej „pelerynki". Model to tym bardziej
przydatny dla kompozycji królewskich hołdów, że przedstawiał przecież
władcę idealnego - monarchę kanonizowanego. Pośrednio analogia ta
przemawia zatem także za identyfikacją figury poznańskiego rycerza
jako monarchy, a nie świętego Maurycego.
Spośród szeregu dowiedzionych przypadków współpracy nad jednym
zleceniem Mistrza Tilmana z Mistrzem Fundacji Pamiątkowej Kanonika
von Carbena Reinhard Karrenbrock podkreślał właśnie te realizowane
od 1503 roku dla kościołów Duisburga. Dwie tamtejsze kamienne kalwa-
rie uznawane są ostatnio za wykonane w znacznej części przez młodsze-
go artystę - współpracownika Mistrza Tilmana. Uważa się nawet, że
Mistrz von Carbena miałby przejąć na siebie pełnię zleceń realizowanych
wkrótce po roku 1500 w tym mieście^. Dlatego też jest całkiem prawdo-
podobne, że to właśnie figury Baltazara (kompozycja) i Kacpra (tunika
na zbroi) z Duisburga dały bezpośredni impuls powstaniu figurze rycerza
22 U. Schafer, op. cit., s. 47-49, il. 15 (gdzie figura Kacpra ukazana w lustrzanym odbi-
ciu); R. Karrenbrock, TćóYncr RtMscAmrzzuerAsilćtRen..., s. 34, 38, il. s. 38, 39.
23 R. Karrenbrock, tćd/ner s. 52; idem, BiMscAnRzer
RzMAcmer..., s. 129.
ADAM SOĆKO
ku22. W tym zespole odnajdujemy najwięcej odniesień ikonograficznych
do rzeźby poznańskiej. Oto czarnoskóry król Kacper odziany jest w tuni-
kę podobną tej, która okrywa zbroję rycerza, a figura króla Baltazara
została skomponowana wedle wzoru znanego nam już z rzeźby Chrystu-
sa Bolesnego, włącznie z charakterystycznymi wyłogami płaszcza na ra-
mionach. Tyle że w prawej ręce monarcha podtrzymuje wyeksponowane
puzderko z kadzidłem, a w lewej, opuszczonej wzdłuż ciała i lekko cofnię-
tej, dzierży kapelusz z futrzanym otokiem. Można zaryzykować tezę, że
to właśnie figura króla Baltazara z duisburskiego zespołu prac Tilmana
posłużyła Mistrzowi von Carbena za bezpośredni wzór dla rzeźby po-
znańskiej. Naśladowca zmodyfikował jedynie strój monarchy i zmienił
układ rąk, zresztą z uszczerbkiem dla logiki kompozycji. Wymienne sto-
sowanie typów odzienia poszczególnych monarchów było najwyraźniej
praktyką warsztatową w pracowni Tilmana, skoro raz w kaftan zapina-
ny na rząd guzików odziany jest Murzyn-Kacper (PohMn Trzech PToh
z Muzeum Schnutgena), a innym razem taka sama tunika zdobi króla
Baltazara (Duisburg). Wydaje się zresztą, że punkt wyjścia dla tego po-
wtarzanego w warsztacie motywu pracowni Mistrza Tilmana, dała przy-
ścienna rzeźba Karola Wielkiego z połowy XV wieku, posadowiona przy
ścianie tęczowej kościoła świętego Reinolda we wspomnianym Duisburgu
(ił. 12). Układ płaszcza zarzuconego na lewe ramię cesarza zdaje się przy
tym zdradzać genezę ulubionego motywu warsztatu tilmanowskiego -
owej skrywającej ramiona sfalowanej „pelerynki". Model to tym bardziej
przydatny dla kompozycji królewskich hołdów, że przedstawiał przecież
władcę idealnego - monarchę kanonizowanego. Pośrednio analogia ta
przemawia zatem także za identyfikacją figury poznańskiego rycerza
jako monarchy, a nie świętego Maurycego.
Spośród szeregu dowiedzionych przypadków współpracy nad jednym
zleceniem Mistrza Tilmana z Mistrzem Fundacji Pamiątkowej Kanonika
von Carbena Reinhard Karrenbrock podkreślał właśnie te realizowane
od 1503 roku dla kościołów Duisburga. Dwie tamtejsze kamienne kalwa-
rie uznawane są ostatnio za wykonane w znacznej części przez młodsze-
go artystę - współpracownika Mistrza Tilmana. Uważa się nawet, że
Mistrz von Carbena miałby przejąć na siebie pełnię zleceń realizowanych
wkrótce po roku 1500 w tym mieście^. Dlatego też jest całkiem prawdo-
podobne, że to właśnie figury Baltazara (kompozycja) i Kacpra (tunika
na zbroi) z Duisburga dały bezpośredni impuls powstaniu figurze rycerza
22 U. Schafer, op. cit., s. 47-49, il. 15 (gdzie figura Kacpra ukazana w lustrzanym odbi-
ciu); R. Karrenbrock, TćóYncr RtMscAmrzzuerAsilćtRen..., s. 34, 38, il. s. 38, 39.
23 R. Karrenbrock, tćd/ner s. 52; idem, BiMscAnRzer
RzMAcmer..., s. 129.