DOI issue:
Rozprawy
DOI article:Soćko, Adam: Nieznane dzieła kolońskiego mistrza fundacji pamiątkowej kanonika von Carbena w Poznaniu
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.29066#0033
NIEZNANE DZIEŁA KOLOŃSKIEGO MISTRZA KANONIKA VON CARBENA W POZNANIU
31
W okresie międzywojennym figura uchodziła za przedstawienie Ma-
rii tronującej z Dzieciątkiem. Decydował o tym ewidentnie wtórny i za-
pewne znacznie późniejszy w stosunku do samej rzeźby korpus małego
Chrystusa, nasadzony na zachowaną do łinii bioder część dolną postaci
siedzącej na prawym kolanie figury głównej (ił. 15). Prawdopodobnie
w takim właśnie stanie rzeźbę pozyskał arcybiskup Florian Stablewski.
Wtórnie dodane popiersie Chrystusa - jak można sądzić z opublikowanej
w 1928 roku fotografii - miało charakter nowożytny (XVII wiek?). Osta-
tecznie wtórne uzupełnienie zostało usuniętess. Pozbawiona popiersia
Chrystusa figura swą kompozycją sugerowała mny temat ikonograficz-
ny. Aniela Sławska i Zofia Białłowicz-Krygierowa określiły ją słusznie
jako przedstawienie świętej Anny Samotrzeciej (ił. 16W. Zachowana do
łinii bioder dolna część postaci siedzącej na prawym kolanie głównej fi-
gury to niewątpliwie fragment sylwetki młodej Marii. Z kolei lewa ręka
świętej Anny, dziś nienaturalnie zawieszona w powietrzu, podtrzymy-
wała pierwotnie figurkę małego Chrystusa, wspartego na lewym kolanie
babki. Trafność tej rekonstrukcji, a zarazem identyfikacji tematu kom-
pozycji potwierdzają analogiczne przedstawienia wykonane przez Mi-
strza von Carbena lub jego warsztat. Układ lewej ręki Anny przypomina
kompozycję figury tejże świętej z Muzeum Schnutgena (inw.: A 898)
w wariancie z siedzącymi na kolanach, naprzeciw siebie, Marią i Chry-
stusenps. Z kolei charakterystyczny dla warsztatu Mistrza von Carbena
motyw rozpiętej pod brodą chusty, której pionowe krawędzie zawijają
się po obu stronach do wewnątrz, a pole środkowe dzielą wydatne fał-
dy opadające środkiem ku dołowi, odnajdujemy w rzeźbach świętej An-
ny ze Zbiorów Rzeźby Muzeów Berlińskich oraz kamiennej kompozycji
Data powstania Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu nie została dotąd jedno-
znacznie określona. Przypuszcza się, że muzeum zostało założone dzięki inicjatywie arcy-
biskupa Floriana Stablewskiego (1891-1906) w 1893 lub 1896 roku — zob.: A. Pudelska-
Wójcik, op. cit., [b.n.s.]. Wątpliwości te można jednak rozstrzygnąć na korzyść późniejszej
daty skoro jeszcze w marcu 1896 roku poseł sejmu pruskiego ks. dr J. W. Jażdżewski
stwierdził, że „Pan Arcybiskup nosi się z zamiarem utworzenia muzeum diecezjalnego" -
cytat za: T. Żuchowski, Mazeam Prominc/; m Poz/umia. WoŁca koncepcja mazeaiaa aj śnae-
Pe źródeł, (w:) Ciaiecie ońearcia Afazeam im. Cesarza Fryderyka m Pozaaata, red. W. Su-
chocki, T. Żuchowski [katalog wystawy] Muzeum Narodowe w Poznaniu 2004, s. 36.
ss A. Brosig, Pzeź&a gotycAa 7400-74J0, Poznań 1928, s. 58, przyp. 31, tu określona
jako westfalska Matka Boska na tronie, nr inw. 10, tablica XXII. Nie wiadomo, kiedy
rzeźba utraciła dodaną półfigurę Dzieciątka, ale należy założyć, że stało się to przed 1956
rokiem, kiedy została rewindykowana do Polski; zdjęcie z karty naukowej depozytu
w MNP, z lat 70. XX wieku dokumentuje dzisiejszy wygląd zabytku.
3^ Karta naukowa, dep. 884... [jak w przyp. 30].
35 Die FfoizsFaipiarea..., s. 333-336 (nr 64).
31
W okresie międzywojennym figura uchodziła za przedstawienie Ma-
rii tronującej z Dzieciątkiem. Decydował o tym ewidentnie wtórny i za-
pewne znacznie późniejszy w stosunku do samej rzeźby korpus małego
Chrystusa, nasadzony na zachowaną do łinii bioder część dolną postaci
siedzącej na prawym kolanie figury głównej (ił. 15). Prawdopodobnie
w takim właśnie stanie rzeźbę pozyskał arcybiskup Florian Stablewski.
Wtórnie dodane popiersie Chrystusa - jak można sądzić z opublikowanej
w 1928 roku fotografii - miało charakter nowożytny (XVII wiek?). Osta-
tecznie wtórne uzupełnienie zostało usuniętess. Pozbawiona popiersia
Chrystusa figura swą kompozycją sugerowała mny temat ikonograficz-
ny. Aniela Sławska i Zofia Białłowicz-Krygierowa określiły ją słusznie
jako przedstawienie świętej Anny Samotrzeciej (ił. 16W. Zachowana do
łinii bioder dolna część postaci siedzącej na prawym kolanie głównej fi-
gury to niewątpliwie fragment sylwetki młodej Marii. Z kolei lewa ręka
świętej Anny, dziś nienaturalnie zawieszona w powietrzu, podtrzymy-
wała pierwotnie figurkę małego Chrystusa, wspartego na lewym kolanie
babki. Trafność tej rekonstrukcji, a zarazem identyfikacji tematu kom-
pozycji potwierdzają analogiczne przedstawienia wykonane przez Mi-
strza von Carbena lub jego warsztat. Układ lewej ręki Anny przypomina
kompozycję figury tejże świętej z Muzeum Schnutgena (inw.: A 898)
w wariancie z siedzącymi na kolanach, naprzeciw siebie, Marią i Chry-
stusenps. Z kolei charakterystyczny dla warsztatu Mistrza von Carbena
motyw rozpiętej pod brodą chusty, której pionowe krawędzie zawijają
się po obu stronach do wewnątrz, a pole środkowe dzielą wydatne fał-
dy opadające środkiem ku dołowi, odnajdujemy w rzeźbach świętej An-
ny ze Zbiorów Rzeźby Muzeów Berlińskich oraz kamiennej kompozycji
Data powstania Muzeum Archidiecezjalnego w Poznaniu nie została dotąd jedno-
znacznie określona. Przypuszcza się, że muzeum zostało założone dzięki inicjatywie arcy-
biskupa Floriana Stablewskiego (1891-1906) w 1893 lub 1896 roku — zob.: A. Pudelska-
Wójcik, op. cit., [b.n.s.]. Wątpliwości te można jednak rozstrzygnąć na korzyść późniejszej
daty skoro jeszcze w marcu 1896 roku poseł sejmu pruskiego ks. dr J. W. Jażdżewski
stwierdził, że „Pan Arcybiskup nosi się z zamiarem utworzenia muzeum diecezjalnego" -
cytat za: T. Żuchowski, Mazeam Prominc/; m Poz/umia. WoŁca koncepcja mazeaiaa aj śnae-
Pe źródeł, (w:) Ciaiecie ońearcia Afazeam im. Cesarza Fryderyka m Pozaaata, red. W. Su-
chocki, T. Żuchowski [katalog wystawy] Muzeum Narodowe w Poznaniu 2004, s. 36.
ss A. Brosig, Pzeź&a gotycAa 7400-74J0, Poznań 1928, s. 58, przyp. 31, tu określona
jako westfalska Matka Boska na tronie, nr inw. 10, tablica XXII. Nie wiadomo, kiedy
rzeźba utraciła dodaną półfigurę Dzieciątka, ale należy założyć, że stało się to przed 1956
rokiem, kiedy została rewindykowana do Polski; zdjęcie z karty naukowej depozytu
w MNP, z lat 70. XX wieku dokumentuje dzisiejszy wygląd zabytku.
3^ Karta naukowa, dep. 884... [jak w przyp. 30].
35 Die FfoizsFaipiarea..., s. 333-336 (nr 64).