Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (20.2009)

FENOMEN NIEOSTROŚCI

101

uliczek. A przede wszystkim nie popadajmy w kolejne złudzenie, ulegając
pokusie zastąpienia kwestionowanego i zużytego systemu nowym, dosko-
nalszym. Jeżeli w ogóle taka historia sztuki, zagarniająca marginesy,
potrafi opisać swą tożsamość, to nie o system będzie jej chodziło, lecz kry-
tyczną praktykę badawczą penetrującą wieloznaczną sieć zasupłanych
dyskursów, znikających i wyłaniających się przedmiotów, przychodzących
i odchodzących łudzi.
Innymi słowy: przedzierający się przez badania peryferii model histo-
rii sztuki współczesnej siłą rzeczy skłonny jest zwracać się ku konteks-
tom i marginesom. Wykraczać poza kanoniczny tekst modernistycznej
lub awangardowej geografii, historii i sztuki na porzucane i wstydliwie
skrywane bądź traktowane jako rezerwaty „obcości" pobocza. Oczywiście
nie mam tutaj na myśli pruderii modernistycznych formacji, które są
przedmiotem naszych badań, lecz ich ideologie, w ramach których jak
mówi Bourdieu, chodzi zawsze o uprawomocnienie, o legitymizację włas-
nej koncepcji sztuki jako powszechnie obowiązującej normy. Na margine-
sie norma nie obowiązuje, system się rozpada, całość gubi się w dygre-
sjach, ideologia odbija się w krzywym zwierciadle. Margines staje się
krytycznym dyskursem tekstu. Wynikające stąd studia nad marginesami
(marginesami marginesów) awangardy w Europie Środkowej mają - je-
żeli potrafią jasno określić swoją pozycje - charakter krytyczny.

Le Four à la Pérelle, 8 październik 2000 (1997)