DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Jakubowska, Agata: Feminism i współczesna historia sztuki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0108
104
AGATA JAKUBOWSKA
szącego jej entuzjazmu^. Po początkowym niezwykłym impecie z czasem
szeregi zaangażowanych kobiet topniały. Wśród artystek coraz mniej było
tych, które z feminizmem chciały być utożsamiane. Wśród kuratorek co-
raz częściej dominowało przekonanie, że trudno zrobić wystawę femini-
styczną, która zostanie poważnie potraktowana czy choćby życzliwie przy-
jęta w środowisku. Zaś w środowiskach akademickich feminizm został
zastąpiony, albo przynajmniej przesłonięty, przez genbe?' i pneer stubtes.
Analiza przyczyn takiego stanu rzeczy nie jest przedmiotem tego
tekstu, warto jednak wspomnieć, że źródeł narastającego dystansowania
się wobec feminizmu upatruje się przede wszystkim w niesłychanie sil-
nym òac/z/a.s'Ah skierowanym w latach osiemdziesiątych przeciwko ru-
chowi wyzwolenia kobieth Istotne tutaj jest to, że w ostatnich latach
skutki jego oddziaływania dla środowisk kobiecych zostały już nieomal
przez nie przezwyciężone. Jeszcze ważniejsze, że jednak pozostała po nim
nie tylko silna potrzeba wskazania na nierozwiązane problemy, z którymi
mierzy się feminizm, ale także przekonanie, że należy podkreślać nie-
zwykłe znaczenie dla współczesnego społeczeństwa jego dotychczasowych
dokonań. W tym właśnie kontekście powinno się postrzegać przywołane
przeze mnie na początku artykułu wypowiedzi. Zaproponuję tu jednak
spojrzenie na nie przede wszystkim z na poły spozaśrodowiskowej (fe-
ministycznej) perspektywy. Spojrzenie szukające odpowiedzi na pytanie
o to, czy rzeczywiście feminizm zmienił w jakiś znaczący sposób historię
sztuki, czy ma wpływ na jej dzisiejszy kształt, przemiany, jakim ulega,
czy kierunek, w jakim podąża.
Odpowiadając na te pytania, można w pierwszym rzędzie wskazać na
szereg nazwisk artystek, które dzięki badaniom i publikacjom femini-
stycznych historyczek sztuki znalazły się w kręgu zainteresowań więk-
szej grupy specjalistów i laików. Dotyczy to tzw. starych mistrzyń, jak
Judith Leyster, Sofonisba Anguissola czy Artemisia Gentileschi, ale też
artystek nowoczesnych, jak Mary Cassatt, Suzanne Valadon, Georgia
O'Keeffe, Lee Krasner czy Louise Bourgeois — by wymienić kilka tylko
nazwisk. Choć tzw. feministyczna historia sztuki ma problem z kanonem
jako jednym z przejawów hegemonistycznej praktyki dyskursywnej, w
stosunku do której ustawia się w opozycji^, żadna z jej przedstawicielek
3 Ciekawe głosy na ten temat w wypowiedziach zamieszczonych w piśmie „October",
71, Winter 1995. Ich podstawą stały się QMeshons o/" Feminism postawione przez Silvie
Kolbowski.
4 Zob. np. S. Fałudi, BacAiasA; TAe Dncieciarect War Against American Women, New
York 1991.
3 Te wątpliwości zebrała G. Pollock w: Di/^rencing iAe Canon. Feminist Desire anb
tAe Writing o/Art.'s Histories, London-New York 1999, zwłaszcza: Part I Firing tAe canon,
s. 1-38.
AGATA JAKUBOWSKA
szącego jej entuzjazmu^. Po początkowym niezwykłym impecie z czasem
szeregi zaangażowanych kobiet topniały. Wśród artystek coraz mniej było
tych, które z feminizmem chciały być utożsamiane. Wśród kuratorek co-
raz częściej dominowało przekonanie, że trudno zrobić wystawę femini-
styczną, która zostanie poważnie potraktowana czy choćby życzliwie przy-
jęta w środowisku. Zaś w środowiskach akademickich feminizm został
zastąpiony, albo przynajmniej przesłonięty, przez genbe?' i pneer stubtes.
Analiza przyczyn takiego stanu rzeczy nie jest przedmiotem tego
tekstu, warto jednak wspomnieć, że źródeł narastającego dystansowania
się wobec feminizmu upatruje się przede wszystkim w niesłychanie sil-
nym òac/z/a.s'Ah skierowanym w latach osiemdziesiątych przeciwko ru-
chowi wyzwolenia kobieth Istotne tutaj jest to, że w ostatnich latach
skutki jego oddziaływania dla środowisk kobiecych zostały już nieomal
przez nie przezwyciężone. Jeszcze ważniejsze, że jednak pozostała po nim
nie tylko silna potrzeba wskazania na nierozwiązane problemy, z którymi
mierzy się feminizm, ale także przekonanie, że należy podkreślać nie-
zwykłe znaczenie dla współczesnego społeczeństwa jego dotychczasowych
dokonań. W tym właśnie kontekście powinno się postrzegać przywołane
przeze mnie na początku artykułu wypowiedzi. Zaproponuję tu jednak
spojrzenie na nie przede wszystkim z na poły spozaśrodowiskowej (fe-
ministycznej) perspektywy. Spojrzenie szukające odpowiedzi na pytanie
o to, czy rzeczywiście feminizm zmienił w jakiś znaczący sposób historię
sztuki, czy ma wpływ na jej dzisiejszy kształt, przemiany, jakim ulega,
czy kierunek, w jakim podąża.
Odpowiadając na te pytania, można w pierwszym rzędzie wskazać na
szereg nazwisk artystek, które dzięki badaniom i publikacjom femini-
stycznych historyczek sztuki znalazły się w kręgu zainteresowań więk-
szej grupy specjalistów i laików. Dotyczy to tzw. starych mistrzyń, jak
Judith Leyster, Sofonisba Anguissola czy Artemisia Gentileschi, ale też
artystek nowoczesnych, jak Mary Cassatt, Suzanne Valadon, Georgia
O'Keeffe, Lee Krasner czy Louise Bourgeois — by wymienić kilka tylko
nazwisk. Choć tzw. feministyczna historia sztuki ma problem z kanonem
jako jednym z przejawów hegemonistycznej praktyki dyskursywnej, w
stosunku do której ustawia się w opozycji^, żadna z jej przedstawicielek
3 Ciekawe głosy na ten temat w wypowiedziach zamieszczonych w piśmie „October",
71, Winter 1995. Ich podstawą stały się QMeshons o/" Feminism postawione przez Silvie
Kolbowski.
4 Zob. np. S. Fałudi, BacAiasA; TAe Dncieciarect War Against American Women, New
York 1991.
3 Te wątpliwości zebrała G. Pollock w: Di/^rencing iAe Canon. Feminist Desire anb
tAe Writing o/Art.'s Histories, London-New York 1999, zwłaszcza: Part I Firing tAe canon,
s. 1-38.