DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Włodarczyk, Wojciech: Iluzje nowoczesności
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0119
WOJCIECH WŁODARCZYK
ILUZJE NOWOCZESNOŚCI
Jak określić sytuację, w której znajduję się jako historyk sztuki naj-
nowszej, a więc także jako historyk, uczestnik współczesności? Jakie zja-
wiska i jaka dynamika tworzą obraz tej sztuki. I jakie strategie badawcze
należałoby przyjąć, aby te generalne tendencje uchwycić i wskazać cele
dalszych postępowań? Powszechne dziś poczucie, że pewności nie osiąg-
niemy, towarzyszy nam nie tylko, kiedy mamy do czynienia ze sztuką,
towarzyszy nam niemal wszędzie i każe formułować pytania nie tylko
o kondycję dyscypliny, ale może przede wszystkim o kondycję współcze-
sności.
Dlatego chciałbym postawić pytanie o podstawowy sens obecności
obiektów i działań, które są przedmiotem naszych dociekań. Dzieło (ob-
raz, obiekt, działanie) zasłania swoją sytuację nie tylko Językową", ono
ze względu na swoją szczególną morfologię i rodowód, zasłania także
układ, który go wyniósł i postawił w miejscu uznanym przez nas i trady-
cję za wysoce „interpretacjogenne" w wielkiej narracji wizualności.
Sytuację obecną sztuki i jej badacza określa spadek po moderni-
zmie i nowoczesności. Przyjmuję tu obiegowe rozumienie nowoczesności
jako formacji światopoglądowo-filozoticznej ukształtowanej generalnie
w XVIII wieku, a modernizmu jako formacji artystyczno-kulturowej właś-
ciwej nowoczesności. W dziejach kultury współczesnej zapanowała od
ponad dwustu lat koncepcja specyficznie rozumianej sztuki, swoistego
modernistycznego estetyzmu, który powoli doprecyzowywany w wieku
XIX, dominował szczególnie przez sto lat, w niemalże całym XX wieku.
Ekstremalną definicję tego zjawiska dał Clement Greenberg i tacy
artyści, jak np. Wassyli Kandinsky, ze swoimi trzema mistycznymi przy-
czynami sztuki. Paradygmat modernizmu przyjmuje założenie o autono-
micznym statusie sztuki, jej skrytym przesłaniu, charakteryzuje się uni-
wersalnością przyjętych zasad, przyznaniem szczególnego miejsca
kategorii nowości i uznaniem względnej obiektywności i weryfikalności
analizy i interpretacji, jakie stosujemy wobec dzieła, no i oczywiście -
ILUZJE NOWOCZESNOŚCI
Jak określić sytuację, w której znajduję się jako historyk sztuki naj-
nowszej, a więc także jako historyk, uczestnik współczesności? Jakie zja-
wiska i jaka dynamika tworzą obraz tej sztuki. I jakie strategie badawcze
należałoby przyjąć, aby te generalne tendencje uchwycić i wskazać cele
dalszych postępowań? Powszechne dziś poczucie, że pewności nie osiąg-
niemy, towarzyszy nam nie tylko, kiedy mamy do czynienia ze sztuką,
towarzyszy nam niemal wszędzie i każe formułować pytania nie tylko
o kondycję dyscypliny, ale może przede wszystkim o kondycję współcze-
sności.
Dlatego chciałbym postawić pytanie o podstawowy sens obecności
obiektów i działań, które są przedmiotem naszych dociekań. Dzieło (ob-
raz, obiekt, działanie) zasłania swoją sytuację nie tylko Językową", ono
ze względu na swoją szczególną morfologię i rodowód, zasłania także
układ, który go wyniósł i postawił w miejscu uznanym przez nas i trady-
cję za wysoce „interpretacjogenne" w wielkiej narracji wizualności.
Sytuację obecną sztuki i jej badacza określa spadek po moderni-
zmie i nowoczesności. Przyjmuję tu obiegowe rozumienie nowoczesności
jako formacji światopoglądowo-filozoticznej ukształtowanej generalnie
w XVIII wieku, a modernizmu jako formacji artystyczno-kulturowej właś-
ciwej nowoczesności. W dziejach kultury współczesnej zapanowała od
ponad dwustu lat koncepcja specyficznie rozumianej sztuki, swoistego
modernistycznego estetyzmu, który powoli doprecyzowywany w wieku
XIX, dominował szczególnie przez sto lat, w niemalże całym XX wieku.
Ekstremalną definicję tego zjawiska dał Clement Greenberg i tacy
artyści, jak np. Wassyli Kandinsky, ze swoimi trzema mistycznymi przy-
czynami sztuki. Paradygmat modernizmu przyjmuje założenie o autono-
micznym statusie sztuki, jej skrytym przesłaniu, charakteryzuje się uni-
wersalnością przyjętych zasad, przyznaniem szczególnego miejsca
kategorii nowości i uznaniem względnej obiektywności i weryfikalności
analizy i interpretacji, jakie stosujemy wobec dzieła, no i oczywiście -