Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (20.2009)

MICHAŁ HAAKE

OBRAZ W KOLE ROZUMIENIA

Współczesna humanistyka, a wraz z nią historia sztuki, pozostaje
w moim przekonaniu w obrębie problemów określonych jeszcze na prze-
łomie XIX i XX wieku w myśli Wilhelma Dilthey'a. Można w niej, z jednej
strony „odnaleźć pogląd o historyczności człowieka, o jego uwikłaniu
w historyczne wspólnoty, które wyznaczają znaczenie jego wytworów
(w tym dzieł sztuki - M.H.) i o możliwościach ustalania tych znaczeń na
podstawie interpretacji historycznych dokumentów", z drugiej, „można
w niej odczytać przekonanie o trwałych, powszechnych właściwościach
ludzi, o uniwersalnej strukturze przeżyć"^. W pierwszej perspektywie
mieszczą się kontekstowe badania nad sztuką, w tym geograha artystycz-
na i tzw. Post-human Studies^, te ostatnie przeciwstawiając się koncepcji
o istotowej odrębności człowieka od innych gatunków. Druga perspekty-
wa obejmuje, przy wszystkich między nimi różnicach, takie koncepcje, jak
ikonologia, ufundowana na filozofii form symbolicznych Ernesta Cassire-
ra i jego koncepcji animai symAoiicns (a poprzez nią powiązana także
z myślą Diltheya), psychologia percepcji Rudolfa Arnheima czy inspiro-
wana między innymi filozofią Karla Jaspersa egzystencjalno-hermeneu-
tyczna nauka o sztuce Michaela Brótjego. Bez wątpienia jednak te orien-
tacje badawcze, które zakorzenione są w jakiejś mierze w myśleniu
o stałych, antropologicznych, psychologicznych czy egzystencjalnych uwa-
runkowaniach twórczości artystycznej, pozostają dziś, jak rekapituluje
ten stan rzeczy Mariusz Bryl w swej fundamentalnej dla określenia sa-
moświadomości historii sztuki książce Suwerenność dyscypliny. Polemicz-
na Aisioria Aisioru' szinAi od 1970 roAn, na obrzeżach głównego nurtu
New Ari Nisiory.
7 Z. Kuderowicz, WPAeim DiitAey yn^o teoretyk sziaAi, (w:) W. Dilthey, Pisma esie-
Yyczne, przeł. K. Krzemieniowa, opracował, wstępem i komentarzem opatrzył Z. Kudero-
wicz, Warszawa: PWN, s. XLV.
2 Por. m.in.: N. Badmington, PosiAamaaism. (Rentiers /a Capami CrtYicism), Palgrave
Macmillan, 2000 (Książka ta prezentuje zarys problematyki).