DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Haake, Michał: Obraz w kole rozumienia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29068#0162
158
MICHAŁ HAARE
ci, wiemy, że nie na niego wskazuje. (Obraz ten byłby raczej przykładem
strategii pozostawiania przez artystę przestrzeni niedookreślonej i nie
dającej się wymierzyć^, co w tym wypadku polega zapewne na zatarciu
granicy między architekturą stajni a mrokami nocy.) Percepcja obrazu,
prowadzona po wejściu do Oratorium Świętego Wawrzyńca w Palermos^,
byłaby zatem prowadzona z dołu do góry, od postaci dzieciątka i Marii ku
dłoni anioła, odnoszącej rozumienie przedstawienie przez widza ku Te-
mu, któremu narodzone dziecię jest współistotne. Podobnie w przypadku
obrazu Serodine'a, niezależnie od tego, że ukazane postaci znajdują się
przy ścianie, do której Chrystus jest bez mała przypierany, to jego gestu
nie traktujemy jako wskazywania na znajdującą się wyżej partię muru
lub okno. Zbawiciel przemawiający do faryzeuszy odwołuje się gestem
prawej ręki do instancji boskiej.
Jeżeli w interesujących nas gestach rozpoznaje się odniesienie do du-
chowości, to znajdujący się tuż powyżej nich brzeg obrazu może jawić się
jako wizualna przeszkoda, konieczne, lecz obce temu odniesieniu rozgra-
niczenie między stgtn/tctTń a stgm/te. Anioł sytuuje się w obrębie ludzkie-
go świata, współuczestniczy w adoracji, sytuując pochyloną nad dzieciąt-
kiem głowę w pobliżu twarzy św. Franciszka. Żadnej z postaci jego
obecność nie zadziwia i w najmniejszym stopniu nie absorbuje, jakby był
jedną nich. Ze względu na umieszczenie anioła na ciemnym tle i pla-
styczność jego dłoni, zbliżenie jej do granicy obrazu zyskuje niemal fi-
zyczny wymiar. Z tych wszystkich powodów bliskość ta może sprawiać
wrażenie niefortunnej, jeśli nie wręcz zostać uznana za kompozycyjny
błąd, bądź w najlepszym razie uchodzić za rezultat przycięcia pierwotnie
wyższego obrazu^. Do podobnych wątpliwości skłaniać może także obraz
Grosz czynszowy.
Z drugiej wszak strony żadnego dyskomfortu z tego powodu, śmiem
twierdzić, nie odczuwamy. Przeciwnie, jest w nas zgoda na takie, a nie
inne ukształtowanie obu dzieł. Chcąc uwzględnić bliskość dłoni postaci w
stosunku do granicy pola obrazowego, niemal ich zetknięcie ze sobą,
można by uznać je za zabieg, dzięki któremu duchowość jest definiowana
nie tylko jako przynależna do poziomu stgnt/te, ale także jako sytuująca
się poza polem obrazowym, a więc poza materialnym wymiarem obrazu.
53 C. Strinati, „Pietas". TVie Stigmata of Carotaggio, (w:) Carotaggio L'immagine dei
Ditino, La Valetta (Malta) - Roma 2007, p. 120.
54 \y Oratorium św. Wawrzyńca w Palermo obraz znajdował się do dnia jego kradzie-
ży w 1969 roku. Do dziś nie został odnaleziony.
ss Obraz Serodine nie został przycięty. Świadczy o tym m.in. fakt, że stanowi on pen-
dant obrazu Spotkanie św. Pawta i św. Piotra, znajdującego się w Palazzo Matei w Rzymie,
gdzie omawiany obraz pierwotnie także był przechowywany. Oba obrazy mają te same
wymiary. Por. R. Longhi, Giovanni Serodine, „Paragone", nr 7, 1950, s. 3-23.
MICHAŁ HAARE
ci, wiemy, że nie na niego wskazuje. (Obraz ten byłby raczej przykładem
strategii pozostawiania przez artystę przestrzeni niedookreślonej i nie
dającej się wymierzyć^, co w tym wypadku polega zapewne na zatarciu
granicy między architekturą stajni a mrokami nocy.) Percepcja obrazu,
prowadzona po wejściu do Oratorium Świętego Wawrzyńca w Palermos^,
byłaby zatem prowadzona z dołu do góry, od postaci dzieciątka i Marii ku
dłoni anioła, odnoszącej rozumienie przedstawienie przez widza ku Te-
mu, któremu narodzone dziecię jest współistotne. Podobnie w przypadku
obrazu Serodine'a, niezależnie od tego, że ukazane postaci znajdują się
przy ścianie, do której Chrystus jest bez mała przypierany, to jego gestu
nie traktujemy jako wskazywania na znajdującą się wyżej partię muru
lub okno. Zbawiciel przemawiający do faryzeuszy odwołuje się gestem
prawej ręki do instancji boskiej.
Jeżeli w interesujących nas gestach rozpoznaje się odniesienie do du-
chowości, to znajdujący się tuż powyżej nich brzeg obrazu może jawić się
jako wizualna przeszkoda, konieczne, lecz obce temu odniesieniu rozgra-
niczenie między stgtn/tctTń a stgm/te. Anioł sytuuje się w obrębie ludzkie-
go świata, współuczestniczy w adoracji, sytuując pochyloną nad dzieciąt-
kiem głowę w pobliżu twarzy św. Franciszka. Żadnej z postaci jego
obecność nie zadziwia i w najmniejszym stopniu nie absorbuje, jakby był
jedną nich. Ze względu na umieszczenie anioła na ciemnym tle i pla-
styczność jego dłoni, zbliżenie jej do granicy obrazu zyskuje niemal fi-
zyczny wymiar. Z tych wszystkich powodów bliskość ta może sprawiać
wrażenie niefortunnej, jeśli nie wręcz zostać uznana za kompozycyjny
błąd, bądź w najlepszym razie uchodzić za rezultat przycięcia pierwotnie
wyższego obrazu^. Do podobnych wątpliwości skłaniać może także obraz
Grosz czynszowy.
Z drugiej wszak strony żadnego dyskomfortu z tego powodu, śmiem
twierdzić, nie odczuwamy. Przeciwnie, jest w nas zgoda na takie, a nie
inne ukształtowanie obu dzieł. Chcąc uwzględnić bliskość dłoni postaci w
stosunku do granicy pola obrazowego, niemal ich zetknięcie ze sobą,
można by uznać je za zabieg, dzięki któremu duchowość jest definiowana
nie tylko jako przynależna do poziomu stgnt/te, ale także jako sytuująca
się poza polem obrazowym, a więc poza materialnym wymiarem obrazu.
53 C. Strinati, „Pietas". TVie Stigmata of Carotaggio, (w:) Carotaggio L'immagine dei
Ditino, La Valetta (Malta) - Roma 2007, p. 120.
54 \y Oratorium św. Wawrzyńca w Palermo obraz znajdował się do dnia jego kradzie-
ży w 1969 roku. Do dziś nie został odnaleziony.
ss Obraz Serodine nie został przycięty. Świadczy o tym m.in. fakt, że stanowi on pen-
dant obrazu Spotkanie św. Pawta i św. Piotra, znajdującego się w Palazzo Matei w Rzymie,
gdzie omawiany obraz pierwotnie także był przechowywany. Oba obrazy mają te same
wymiary. Por. R. Longhi, Giovanni Serodine, „Paragone", nr 7, 1950, s. 3-23.