DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kiecko, Emilia: Jana Głuszaka "Miasto słoneczne - Humanopolis"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29069#0147
EMILIA KIECKO
JANA GŁUSZAKA „MIASTO SŁONECZNE
- HUMANOPOLIS"!
Od lat 50. ubiegłego wieku nastąpił okres szczególnego rozkwitu
twórczości wizjonerskiej na polu architektury. Ten swoisty boom trwał
aż do połowy lat 70., nie omijając także Polski, choć w naszym kraju,
przybrał on znacznie skromniejszą formę. Na rozległą panoramę tego
zjawiska składały się nieraz dość od siebie odległe poszukiwania. Jako
jej punkty skrajne wymienić można mające swe źródło we współczesnych
im, częstokroć alarmujących przewidywaniach futurologów, wizje „miast
przestrzennych" Yony Friedmana, zawieszonych nad już istniejącymi
organizmami urbanistycznymi, czy „miast pionowych" (w formie gigan-
tycznych stożków) Paula Maymonta, na przeciwnym biegunie zaś kry-
tyczną i ironiczną, kontestującą zastaną rzeczywistość społeczną oraz
kierunek, jaki obrała nowoczesna architektura, twórczość archi-grup (jak
np. Superstudio i Archizoom Associati we Włoszech, Haus-Rucker-Co
i Coop Himmelb(l)au w Austrii).
Wśród polskich twórców, których można zaliczyć do tego architekto-
nicznego „prądu", za najbardziej oryginalnego należy uznać Jana Głu-
szaka. Twórczość futurologiczna była dla niego zresztą niemal jedynym
polem samorealizacji jako artysty, czym różnił się on od większości wi-
zjonerów polskich czy zagranicznych. Niestety, jak dotąd jego prace nie
doczekały się żadnych prób pogłębionej interpretacji. Nie dziwi to jed-
nak, zważywszy fakt, iż architekt ten jest znany jedynie wąskiemu krę-
gowi osób, a jego rysunki nie były w naszym kraju pokazywane publicz-
nie przez lat bez mała trzydzieści^.
1 Jan Głuszak, ps. Dagarama (1937-2000), urodzony w Tarnowie twórca wizjo-
nerskich rysunków architektonicznych, poeta, filozof amator. Wystawy indywidualne:
w Muzeum Architektury i Odbudowy (1968/1969), w siedzibie SARP w Krakowie (1983).
Uczestnik Międzynarodowych Wystaw Architektury Intencjonalnej „Terra-1" (1975)
i „Terra-2" (1981) we Wrocławiu. Uhonorowany obok Marii Pinińskiej-Bereś, Antoniego
Haski i Tadeusza Kantora nagrodą krakowskiej krytyki plastycznej za 1974 rok.
2 Ostatnia publiczna prezentacja prac Głuszaka w Polsce miała miejsce w 1983 roku.
W 1996 roku pokazano kilka prac tego architekta na Biennale w Wenecji. Zob. L. Maługa,
AM/ononriczne rysM/r^i ctrcA//eRoniczn.e, Wrocław 2006, przyp. na s. 111.
JANA GŁUSZAKA „MIASTO SŁONECZNE
- HUMANOPOLIS"!
Od lat 50. ubiegłego wieku nastąpił okres szczególnego rozkwitu
twórczości wizjonerskiej na polu architektury. Ten swoisty boom trwał
aż do połowy lat 70., nie omijając także Polski, choć w naszym kraju,
przybrał on znacznie skromniejszą formę. Na rozległą panoramę tego
zjawiska składały się nieraz dość od siebie odległe poszukiwania. Jako
jej punkty skrajne wymienić można mające swe źródło we współczesnych
im, częstokroć alarmujących przewidywaniach futurologów, wizje „miast
przestrzennych" Yony Friedmana, zawieszonych nad już istniejącymi
organizmami urbanistycznymi, czy „miast pionowych" (w formie gigan-
tycznych stożków) Paula Maymonta, na przeciwnym biegunie zaś kry-
tyczną i ironiczną, kontestującą zastaną rzeczywistość społeczną oraz
kierunek, jaki obrała nowoczesna architektura, twórczość archi-grup (jak
np. Superstudio i Archizoom Associati we Włoszech, Haus-Rucker-Co
i Coop Himmelb(l)au w Austrii).
Wśród polskich twórców, których można zaliczyć do tego architekto-
nicznego „prądu", za najbardziej oryginalnego należy uznać Jana Głu-
szaka. Twórczość futurologiczna była dla niego zresztą niemal jedynym
polem samorealizacji jako artysty, czym różnił się on od większości wi-
zjonerów polskich czy zagranicznych. Niestety, jak dotąd jego prace nie
doczekały się żadnych prób pogłębionej interpretacji. Nie dziwi to jed-
nak, zważywszy fakt, iż architekt ten jest znany jedynie wąskiemu krę-
gowi osób, a jego rysunki nie były w naszym kraju pokazywane publicz-
nie przez lat bez mała trzydzieści^.
1 Jan Głuszak, ps. Dagarama (1937-2000), urodzony w Tarnowie twórca wizjo-
nerskich rysunków architektonicznych, poeta, filozof amator. Wystawy indywidualne:
w Muzeum Architektury i Odbudowy (1968/1969), w siedzibie SARP w Krakowie (1983).
Uczestnik Międzynarodowych Wystaw Architektury Intencjonalnej „Terra-1" (1975)
i „Terra-2" (1981) we Wrocławiu. Uhonorowany obok Marii Pinińskiej-Bereś, Antoniego
Haski i Tadeusza Kantora nagrodą krakowskiej krytyki plastycznej za 1974 rok.
2 Ostatnia publiczna prezentacja prac Głuszaka w Polsce miała miejsce w 1983 roku.
W 1996 roku pokazano kilka prac tego architekta na Biennale w Wenecji. Zob. L. Maługa,
AM/ononriczne rysM/r^i ctrcA//eRoniczn.e, Wrocław 2006, przyp. na s. 111.