Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (21.2010)

OMÓWIENIE

JOANNA KŁYSZ

WOKÓŁ DEFINICJI ORNAMENTU

W historiografii sztuki spotykamy się z licznymi tekstami, w których
mówi się o ornamencie jako o niesamodzielnym motywie będącym deko-
racyjnym uzupełnieniem dzieła. Uważany za element mechanicznie do-
dany do obiektu, pełni funkcję kostiumu przypisywanego bardziej prze-
mysłowi aniżeli sztuce. Historia ornamentu postrzegana jest z reguły
jako historia sztuki bez nazwisk, a więc taka, w której trudno o jakie-
kolwiek precyzyjne ustalenia. Skutkiem tego, kwestie związane z orna-
mentem chętnie uznaje się za podrzędne w stosunku do pozostałych
tematów historii sztuki. Zakres jego zadań ogranicza się do pomocy
w rozpoznawaniu stylów artystycznych i środowisk kultury oraz przy
datowaniu zabytków.
Stanowisko takie jest powszechne także wśród polskich badaczy
zajmujących się ornamentem. Przekonuje o tym „wybrakowana" defini-
cja ze ^ermtPoJogYcznggo ptęUrycńb W konsekwencji ce-
chą charakterystyczną polskich badań ornamentalnych jest ich deficyt,
szczególnie w zakresie ustaleń terminologicznych i metodologicznych.
Podstawowymi tekstami wiedzy o ornamencie pozostają: klasyczna już
publikacja Ireny Burnatowej^ oraz rozważania Wiesława Juszczaka^.
Osobną grupę stanowią równie nieliczne badania recepcji wzorów orna-
mentalnych oraz niedawno wydane studia nad rolą ornamentu w archi-
tekturze^.

i Orna/nent, (w:) .SlowniA terminologiczny sztnA pigbnycA, wyd. III, red. K. Kubalska-
-Sulkiewicz, Warszawa 1996, s. 292; wyd. I., red. S. Kozakiewicz, Warszawa 1969; hasła
we wszystkich wydaniach słownika są identyczne.
^ I. Burnatowa, Ornament renesansowy w Arabowie, (w:) .Stadia renesansowe, t. 4,
Wrocław 1964, s. 5-243.
s W. Juszczak, „Występny ornament" czyń o napigciacA między sztaAp a Saharę,
„Ikonotheka", VIII, 1994, s. 151-168.
^ Np.: A. Bernatowicz, Niepodobne do rzeczywistości. Matowana groteska w rezyden-
c/acA Warszawy i Mazowsza 1777-1520, Warszawa 2006; J. Kowalczyk, .Sebastian .Seriio