DOI Heft:
Omówienie
DOI Artikel:Kłysz-Hackbarth, Joanna: Wokół definicji ornamentu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29069#0236
234
OMÓWIENIE
dziej znana jest ta stworzona przez Philippa Otto Rungego^. Teorię Mo-
ritza uznano za pierwszą próbę stworzenia estetycznej teorii ornamen-
tu^. Ornament był dla niego częścią dzieła sztuki, która wzmacniała lub
osłabiała jego wymowę. Szukał więc uzasadnienia dla istnienia form
ornamentalnych, zarówno w sensie funkcjonalnym, jak i estetycznym.
Ornament, jako element podrzędny, musiał być całkowicie podpo-
rządkowany celom dzieła sztuki. Moritz rozważał nawet, na ile ornamen-
ty są tylko kaprysem, a na ile koniecznością. Oczekiwał, iż będą prezen-
tować one wysoką jakość, która sprawi, iż staną się niezastąpione.
Kryteriami oceny było więc to, czy są konieczne, czy też na tyle przypad-
kowe, że można zastąpić je innymi. Legitymizacja ornamentu i przypi-
sanie mu własnej wartości, miały uwolnić go z roli podrzędnej dziedziny
sztuki. Środkiem do zdobycia wyższej pozycji było piękno. Zdaniem
Moritza ornament - par6?'god mógł wypełnić swój cel i zdobyć wyższy
status będąc wyłącznie pięknym.
Moritz postrzegał ornamenty (za które uważał na przykład wazę
i ramę) jako autonomiczne formy artystyczne. Wraz z jego teorią około
1800 roku ornament został na chwilę dowartościowany i uzyskał este-
tyczną wolność. Nie miał być już tylko dodatkiem, ale obrazem wolnej
wyobraźniW W taki sposób miało zostać zrealizowane programowe
przejście od funkcjonalnej do estetycznej funkcji ornamentu.
Można powiedzieć, że postulaty Moritza zrealizowane zostały
w pierwszej połowie XIX wieku, kiedy ornament jako forma symboliczna
stał się środkiem estetyzacji architektury. Charakterystyczne dla tego
okresu były liczne wzorniki i czasopisma, które prezentowały historyczne
ornamenty do wykorzystania w pracy rzemieślników i architektów^^.
W 1851 roku, Wielka Wystawa Światowa w Londynie, będąca pierw-
szą w historii międzynarodową prezentacją sztuk dekoracyjnych, znacz-
nie poszerzyła grono zainteresowanych tematem. Wydane pięć lat póź-
niej bestsellerowe wydanie TAe Grammar o/ Ornament Owena Jonesa,
było pierwszym encyklopedycznym zbiorem ornamentów skatalogowa-
49 A. Haas, Vo7r emeTir der „Le/TnrTdAeTh ans/egf - „aAer m ader FArdcAAed". PAer
emen AspeAt der ZedeTi. PAdżpp Odo PnTTges, (w:) ZudscAeTT AsAese M7id S777.7dicAAed. Fest-
scAri/t /Ar Aor&eH Werner ZMTn 60. GeAar/stag, red. C. Bahr, G. Jain, Dettelbach 1997,
s. 126-140.
5° U. Franke, Panstedłe /Ar ezne PAeo/le ornanrendder PAwsA Zar Azd077077ds7er?777g
des Or/ioonenG Aei Far/ PAdipp Mordz, „Zeitschrift fur Asthetik und allgemeine
Kunstwissenschaft", II, 1996, s. 89-107.
S. Schneider, op. cit., s. 355.
B. Evers, op. cit., s. 54; wymienia rn.in. H. Hubsch, ArcAdeAtozdscAe Verz/erz7ngen
/Ar FAnsder z/7id dPmdzoerAer, Frankfurt am Main 1823; K. Bótticher, Orzzamente/iAMcA
zM7?i praAdscAe7i GeÓ7*az7cA /Ar ArcAdeAten, Deco7'ado7i,s- a.77d PtaAe777?7a/er, Berlin 1834-
1844.
OMÓWIENIE
dziej znana jest ta stworzona przez Philippa Otto Rungego^. Teorię Mo-
ritza uznano za pierwszą próbę stworzenia estetycznej teorii ornamen-
tu^. Ornament był dla niego częścią dzieła sztuki, która wzmacniała lub
osłabiała jego wymowę. Szukał więc uzasadnienia dla istnienia form
ornamentalnych, zarówno w sensie funkcjonalnym, jak i estetycznym.
Ornament, jako element podrzędny, musiał być całkowicie podpo-
rządkowany celom dzieła sztuki. Moritz rozważał nawet, na ile ornamen-
ty są tylko kaprysem, a na ile koniecznością. Oczekiwał, iż będą prezen-
tować one wysoką jakość, która sprawi, iż staną się niezastąpione.
Kryteriami oceny było więc to, czy są konieczne, czy też na tyle przypad-
kowe, że można zastąpić je innymi. Legitymizacja ornamentu i przypi-
sanie mu własnej wartości, miały uwolnić go z roli podrzędnej dziedziny
sztuki. Środkiem do zdobycia wyższej pozycji było piękno. Zdaniem
Moritza ornament - par6?'god mógł wypełnić swój cel i zdobyć wyższy
status będąc wyłącznie pięknym.
Moritz postrzegał ornamenty (za które uważał na przykład wazę
i ramę) jako autonomiczne formy artystyczne. Wraz z jego teorią około
1800 roku ornament został na chwilę dowartościowany i uzyskał este-
tyczną wolność. Nie miał być już tylko dodatkiem, ale obrazem wolnej
wyobraźniW W taki sposób miało zostać zrealizowane programowe
przejście od funkcjonalnej do estetycznej funkcji ornamentu.
Można powiedzieć, że postulaty Moritza zrealizowane zostały
w pierwszej połowie XIX wieku, kiedy ornament jako forma symboliczna
stał się środkiem estetyzacji architektury. Charakterystyczne dla tego
okresu były liczne wzorniki i czasopisma, które prezentowały historyczne
ornamenty do wykorzystania w pracy rzemieślników i architektów^^.
W 1851 roku, Wielka Wystawa Światowa w Londynie, będąca pierw-
szą w historii międzynarodową prezentacją sztuk dekoracyjnych, znacz-
nie poszerzyła grono zainteresowanych tematem. Wydane pięć lat póź-
niej bestsellerowe wydanie TAe Grammar o/ Ornament Owena Jonesa,
było pierwszym encyklopedycznym zbiorem ornamentów skatalogowa-
49 A. Haas, Vo7r emeTir der „Le/TnrTdAeTh ans/egf - „aAer m ader FArdcAAed". PAer
emen AspeAt der ZedeTi. PAdżpp Odo PnTTges, (w:) ZudscAeTT AsAese M7id S777.7dicAAed. Fest-
scAri/t /Ar Aor&eH Werner ZMTn 60. GeAar/stag, red. C. Bahr, G. Jain, Dettelbach 1997,
s. 126-140.
5° U. Franke, Panstedłe /Ar ezne PAeo/le ornanrendder PAwsA Zar Azd077077ds7er?777g
des Or/ioonenG Aei Far/ PAdipp Mordz, „Zeitschrift fur Asthetik und allgemeine
Kunstwissenschaft", II, 1996, s. 89-107.
S. Schneider, op. cit., s. 355.
B. Evers, op. cit., s. 54; wymienia rn.in. H. Hubsch, ArcAdeAtozdscAe Verz/erz7ngen
/Ar FAnsder z/7id dPmdzoerAer, Frankfurt am Main 1823; K. Bótticher, Orzzamente/iAMcA
zM7?i praAdscAe7i GeÓ7*az7cA /Ar ArcAdeAten, Deco7'ado7i,s- a.77d PtaAe777?7a/er, Berlin 1834-
1844.