DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Grzelczak, Piotr: Sprawa Ks. Szczęsnego Dettloffa, UAM 1953
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0081
PIOTR GRZELCZAK
SPRAWA KS. SZCZĘSNEGO DETTLOFFA. UAM 1953
20 marca 1953 r. Adam Rapacki, minister szkolnictwa wyższego
PRL, „dla dobra nauki [sic!]" postanowił rozwiązać stosunek służbowy
z księdzem profesorem Szczęsnym Dettloffemb Decyzja ta była zwień-
czeniem bezprecedensowego „dochodzenia" oraz równie osobliwego „pro-
cesu", które na wniosek Komitetu Uczelnianego PZPR przeprowadzono
na Uniwersytecie Poznańskim. Ich zasadniczym celem było udowodnie-
nie winy, potępienie i wreszcie usunięcie z Uniwersytetu zasłużonego
uczonego, który „uchybił godności profesora wyższej uczelni PRL'A a tym
samym „stał się niegodnym wychowywać młodzież akademicką"^. Ks.
Dettloff, zidentyfikowany jako „element wrogi klasowo", padł ofiarą na-
gonki, którą za pomocą partyjnych instrukcji wywołano w związku z jego
reakcją na śmierć Józefa Stalina. Miało to miejsce w apogeum polskiego
stalinizmu, gdy sposoby kontroli społecznych zachowań osiągnęły swą
kulminację, „do perfekcji zaś doprowadzono system wymuszania pożą-
danych reakcji oraz usuwania z życia publicznego tych, którzy wypraco-
wany obraz psuli"h
Celem niniejszego szkicu będzie zatem próba rekonstrukcji dra-
matycznych wydarzeń, jakie w związku z osobą ks. prof. Dettloffa roze-
grały się na Uniwersytecie Poznańskim w marcu 1953 rokuk Działania
1 Pismo Ministra Szkolnictwa Wyższego do ks. prof. Szczęsnego Dettloffa, 20 III
1953 r., Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (dalej: Archiwum
UAM), teczka personalna księdza profesora Szczęsnego Dettloffa, sygn. 126/41/10, brak
paginacji (dalej: bp.).
2 Uchwała Senatu Akademickiego UP [Uniwersytetu Poznańskiego], Poznań, 12 III
1953 r., ibidem.
s Rezolucja narady Aktywu Związkowego ZOZ [Zakładowej Organizacji Związkowej]
ZZNP [Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskiego] przy Uniwersytecie Poznańskim,
Poznań, 20 III 1953 r., ibidem.
^ R. Kupiecki, „AalcAaienle TTnl/oadŁe". Aa/1 Joze/a R/a/ma ^ Po/scg 1944-1956,
Warszawa 1993, s. 196.
3 Podstawę źródłową niniejszego artykułu stanowią przede wszystkim materiały
przechowywane w Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Niezwy-
kle przydatna okazała się tutaj teczka personalna ks. prof. Sz. Dettloffa, w której szczęśli-
SPRAWA KS. SZCZĘSNEGO DETTLOFFA. UAM 1953
20 marca 1953 r. Adam Rapacki, minister szkolnictwa wyższego
PRL, „dla dobra nauki [sic!]" postanowił rozwiązać stosunek służbowy
z księdzem profesorem Szczęsnym Dettloffemb Decyzja ta była zwień-
czeniem bezprecedensowego „dochodzenia" oraz równie osobliwego „pro-
cesu", które na wniosek Komitetu Uczelnianego PZPR przeprowadzono
na Uniwersytecie Poznańskim. Ich zasadniczym celem było udowodnie-
nie winy, potępienie i wreszcie usunięcie z Uniwersytetu zasłużonego
uczonego, który „uchybił godności profesora wyższej uczelni PRL'A a tym
samym „stał się niegodnym wychowywać młodzież akademicką"^. Ks.
Dettloff, zidentyfikowany jako „element wrogi klasowo", padł ofiarą na-
gonki, którą za pomocą partyjnych instrukcji wywołano w związku z jego
reakcją na śmierć Józefa Stalina. Miało to miejsce w apogeum polskiego
stalinizmu, gdy sposoby kontroli społecznych zachowań osiągnęły swą
kulminację, „do perfekcji zaś doprowadzono system wymuszania pożą-
danych reakcji oraz usuwania z życia publicznego tych, którzy wypraco-
wany obraz psuli"h
Celem niniejszego szkicu będzie zatem próba rekonstrukcji dra-
matycznych wydarzeń, jakie w związku z osobą ks. prof. Dettloffa roze-
grały się na Uniwersytecie Poznańskim w marcu 1953 rokuk Działania
1 Pismo Ministra Szkolnictwa Wyższego do ks. prof. Szczęsnego Dettloffa, 20 III
1953 r., Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (dalej: Archiwum
UAM), teczka personalna księdza profesora Szczęsnego Dettloffa, sygn. 126/41/10, brak
paginacji (dalej: bp.).
2 Uchwała Senatu Akademickiego UP [Uniwersytetu Poznańskiego], Poznań, 12 III
1953 r., ibidem.
s Rezolucja narady Aktywu Związkowego ZOZ [Zakładowej Organizacji Związkowej]
ZZNP [Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskiego] przy Uniwersytecie Poznańskim,
Poznań, 20 III 1953 r., ibidem.
^ R. Kupiecki, „AalcAaienle TTnl/oadŁe". Aa/1 Joze/a R/a/ma ^ Po/scg 1944-1956,
Warszawa 1993, s. 196.
3 Podstawę źródłową niniejszego artykułu stanowią przede wszystkim materiały
przechowywane w Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Niezwy-
kle przydatna okazała się tutaj teczka personalna ks. prof. Sz. Dettloffa, w której szczęśli-