DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Haake, Michał: Sztuka w zaścianku: o obrazowej funkcji fauna w malarstwie Jacka Malczewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0127
MICHAŁ HAAKE
SZTUKA W ZAŚCIANKU.
O OBRAZOWEJ FUNKCJI FAUNA W MALARSTWIE
JACKA MALCZEWSKIEGO
Trudno przypuścić, aby tak liczne w twórczości Jacka Malczewskiego
postaci faunów i satyrów i nie świadczyły o identyfikacji artysty z jego
współczesnością, w której mitologiczne stwory należały do żelaznego re-
pertuaru motywów i stanowiły element nasilającej się przynajmniej od
romantyzmu fascynacji postacią Dionizosa. Jednak mimo znaczącego
wpływu głoszonej przez Nietzschego idei dionizyjskości sztuki na czasy
Malczewskiego^, nasuwa się pytanie o możliwość solidaryzowania się
z tymi poglądami artysty tak mocno i trwale jak twórca Me/cmc/to/tt
przywiązanego do wiary katolickiej^. Artysta, zdaniem twórcy Me/cmcAo-
1 Materiały do tego studium, dotyczące funkcjonowania postaci satyrów w kulturze
europejskiej, zostały zgromadzone podczas kwerendy w kwietniu 2010 r. w londyńskim
Instytucie Warburga, umożliwionej przez Fundację z Brzezia Lanckorońskich. Ukazywa-
ne przez Malczewskiego rogate postaci są już w najwcześniejszych poświęconych mu teks-
tach określane zarówno jako fauny, jak satyry. W. Prokesch, 0&7'azy Jacka Malczewskie-
go, „Kurier Warszawski" 1903, nr 191, s. 2. Choć w tytułach prac, nadawanych w znacznej
mierze przez krytyków i historyków sztuki (Por. T. Grzybowska, Miioiogia Malczewskiego,
kat. wys. Muzeum Czartoryskich w Krakowie, Kraków 1995, s. XXII) częściej pojawia się
nazwa faun, to badacze używają jej wymiennie z nazwą satyr (m.in. A. Jakimowicz, Jacek
Maiczewski, Warszawa 1974, s. 6), a także z imieniem greckiego boga Pana (np. Agniesz-
ka Ławniczakowa w odniesieniu do fauna na obrazie „Prawo", por. Jacek Maiczewski.
Powrót, kat. wys., Muzeum Narodowe w Warszawie, red. E. Micke-Broniarek, Warszawa:
MNW 2000, s. 80.
2 Michał Głowiński pisze: „Myśl (Nietzschego - M.H.) tak silnie zaważyła na życiu
intelektualnym epoki, że w istocie stała się prawie anonimową". M. Głowiński, Maska
Dio^iizosa, (w:) Mjodopotski świat wyobraźni. Stadia i eseje, red. M. Podraza-Kwiatkow-
ska, Kraków 1977, s. 370. Na temat recepcji myśli Nietzschego w kulturze polskiej por.
także: T. Weiss, Fryderyk Aketzscke w piśnrien/iictwie poiski??7 jat 7590-7974, Wroc-
ław-Kraków 1961; B. Baran, Wczesna recepcja, (w:) idem, Postnietzscke, Kraków 1997,
s. 104-121; M. Kopij, Friedrick Aketzscke w iiteratnrze i pn&iicystyce poiskiej jat 7553-
7975, Poznań 2005.
3 „Rodzinę Malczewskiego cechowała nie tylko tradycyjna lecz prawdziwie głęboka
religijność o nastawieniu mistycznym i franciszkańskim, połączona z żywym poczuciem
SZTUKA W ZAŚCIANKU.
O OBRAZOWEJ FUNKCJI FAUNA W MALARSTWIE
JACKA MALCZEWSKIEGO
Trudno przypuścić, aby tak liczne w twórczości Jacka Malczewskiego
postaci faunów i satyrów i nie świadczyły o identyfikacji artysty z jego
współczesnością, w której mitologiczne stwory należały do żelaznego re-
pertuaru motywów i stanowiły element nasilającej się przynajmniej od
romantyzmu fascynacji postacią Dionizosa. Jednak mimo znaczącego
wpływu głoszonej przez Nietzschego idei dionizyjskości sztuki na czasy
Malczewskiego^, nasuwa się pytanie o możliwość solidaryzowania się
z tymi poglądami artysty tak mocno i trwale jak twórca Me/cmc/to/tt
przywiązanego do wiary katolickiej^. Artysta, zdaniem twórcy Me/cmcAo-
1 Materiały do tego studium, dotyczące funkcjonowania postaci satyrów w kulturze
europejskiej, zostały zgromadzone podczas kwerendy w kwietniu 2010 r. w londyńskim
Instytucie Warburga, umożliwionej przez Fundację z Brzezia Lanckorońskich. Ukazywa-
ne przez Malczewskiego rogate postaci są już w najwcześniejszych poświęconych mu teks-
tach określane zarówno jako fauny, jak satyry. W. Prokesch, 0&7'azy Jacka Malczewskie-
go, „Kurier Warszawski" 1903, nr 191, s. 2. Choć w tytułach prac, nadawanych w znacznej
mierze przez krytyków i historyków sztuki (Por. T. Grzybowska, Miioiogia Malczewskiego,
kat. wys. Muzeum Czartoryskich w Krakowie, Kraków 1995, s. XXII) częściej pojawia się
nazwa faun, to badacze używają jej wymiennie z nazwą satyr (m.in. A. Jakimowicz, Jacek
Maiczewski, Warszawa 1974, s. 6), a także z imieniem greckiego boga Pana (np. Agniesz-
ka Ławniczakowa w odniesieniu do fauna na obrazie „Prawo", por. Jacek Maiczewski.
Powrót, kat. wys., Muzeum Narodowe w Warszawie, red. E. Micke-Broniarek, Warszawa:
MNW 2000, s. 80.
2 Michał Głowiński pisze: „Myśl (Nietzschego - M.H.) tak silnie zaważyła na życiu
intelektualnym epoki, że w istocie stała się prawie anonimową". M. Głowiński, Maska
Dio^iizosa, (w:) Mjodopotski świat wyobraźni. Stadia i eseje, red. M. Podraza-Kwiatkow-
ska, Kraków 1977, s. 370. Na temat recepcji myśli Nietzschego w kulturze polskiej por.
także: T. Weiss, Fryderyk Aketzscke w piśnrien/iictwie poiski??7 jat 7590-7974, Wroc-
ław-Kraków 1961; B. Baran, Wczesna recepcja, (w:) idem, Postnietzscke, Kraków 1997,
s. 104-121; M. Kopij, Friedrick Aketzscke w iiteratnrze i pn&iicystyce poiskiej jat 7553-
7975, Poznań 2005.
3 „Rodzinę Malczewskiego cechowała nie tylko tradycyjna lecz prawdziwie głęboka
religijność o nastawieniu mistycznym i franciszkańskim, połączona z żywym poczuciem