DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gryska, Agnieszka: "Ornament i zbrodnia" Adolfa Loosa: narodziny tekstu i narodziny mitu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0191
ORAAMEAY 7 ZR770D7V7A ADOLFA LOOSA - NARODZINY TEKSTU I NARODZINY MITU
189
Usunięcie z treści tekstu odwołania do działalności Josefa Hoffmana
i jego kręgu oddaliło go jeszcze bardziej od dynamicznej formy publiczne-
go wykładu, zorientowanego na omawianie zagadnień aktualnych.
Pomimo że w każdej z publikacji prasowych, w komentarzu poprze-
dzającym tekst, Kulka pisze, że esej powstał w 1908 roku, to w owym
kluczowym, formułowanym w pierwszej osobie zdaniu, w którym autor
podkreśla aktualność swoich poglądów, padają następujące słowa: „Ja
żyję w roku 1912...". W edycji książkowej z 1931 fragment ten brzmi już:
„Ja żyję w roku 1908...".
O ile sama materia tekstu trzech publikacji prasowych Ornamentu
i zórońm może być traktowana jako tożsama, to komentarze towarzyszą-
ce drukowi są zróżnicowane i wykazują pewną dynamikę. Komentarz
w „Frankfurter Zeitung" jest dość zwięzły, natomiast w kolejnych dwóch
edycjach staje się coraz rozleglejszy. Istotne jednak jest to, że w każdym
z nich powtórzone zostają początkowe informacje dotyczące eseju - z któ-
rych żadna, w świetle współczesnych badań, nie jest w pełni prawdziwa.
Przyczyniły się one w sposób istotny do zmitologizowania okoliczności
powstania tekstu. A więc jest mowa o tym, że został on napisany w ro-
ku 1908, następnie wygłoszony w formie wykładu przed publicznością
monachijską i berlińską oraz jakoby „Artykuł ukazał się we wszystkich
językach, z hebrajskim i japońskim włącznie, za wyjątkiem jedynie nie-
mieckiego"^. Za sformułowanie notek komentarzy do tekstów odpowia-
dał Heinrich Kulka, uczeń, przyjaciel, a w ówczesnym czasie również
asystent LoosaU Jest jednak pewne, że ich treść była w pełni akcepto-
wana przez architekta.
W wydaniu na łamach „Frankfurter Zeitung" esej poprzedzony zo-
stał dwuzdaniowym, odredakcyjnym wprowadzeniem, w którym prócz
roku jego powstania (1908), znalazła się dedykacja dla II spotkania
CIAM, które rozpocząć miało się we Frankfurcie następnego dnia. Ze-
stawienie tych dwóch informacji, powtórzonych jeszcze w posłowiu Kul-
ki, sugerować miało zapewne tożsamość przesłania tekstu Loosa z mo-
dernistycznymi ideami CIAM, a wczesna data powstania tekstu miała
w rezultacie dowodzić prekursorskiego i awangardowego charakteru ese-
ju. Należy go zatem postrzegać jako przesłanie Loosa skierowane do
członków CIAM.
74 „Der Artikel erschein in allen Kultursprachen, amuesanterweise auch im Hebrai-
chen und Japanischen. Nur in der deutschen nicht", tłum. własne A.G.
75 Choć, w żadnej z prasowych publikacji komentarz nie był podpisany nazwiskiem
Heinricha Kulki, jego autorstwo potwierdzają materiały przechowywane w tzw. Adolf
Loos Archiv w wiedeńskiej Albertinie: notatki Ludwiga Munza - historyka sztuki, przyja-
ciela Loosa i Kulki - na egzemplarzu tygodnika „Die Neue Zeit", op. cit., w którym wy-
drukowany został Oraameat i ^brohaia. Za autorstwem Kulki opowiada się również
Ch. Long, op. cit., s. 206.
189
Usunięcie z treści tekstu odwołania do działalności Josefa Hoffmana
i jego kręgu oddaliło go jeszcze bardziej od dynamicznej formy publiczne-
go wykładu, zorientowanego na omawianie zagadnień aktualnych.
Pomimo że w każdej z publikacji prasowych, w komentarzu poprze-
dzającym tekst, Kulka pisze, że esej powstał w 1908 roku, to w owym
kluczowym, formułowanym w pierwszej osobie zdaniu, w którym autor
podkreśla aktualność swoich poglądów, padają następujące słowa: „Ja
żyję w roku 1912...". W edycji książkowej z 1931 fragment ten brzmi już:
„Ja żyję w roku 1908...".
O ile sama materia tekstu trzech publikacji prasowych Ornamentu
i zórońm może być traktowana jako tożsama, to komentarze towarzyszą-
ce drukowi są zróżnicowane i wykazują pewną dynamikę. Komentarz
w „Frankfurter Zeitung" jest dość zwięzły, natomiast w kolejnych dwóch
edycjach staje się coraz rozleglejszy. Istotne jednak jest to, że w każdym
z nich powtórzone zostają początkowe informacje dotyczące eseju - z któ-
rych żadna, w świetle współczesnych badań, nie jest w pełni prawdziwa.
Przyczyniły się one w sposób istotny do zmitologizowania okoliczności
powstania tekstu. A więc jest mowa o tym, że został on napisany w ro-
ku 1908, następnie wygłoszony w formie wykładu przed publicznością
monachijską i berlińską oraz jakoby „Artykuł ukazał się we wszystkich
językach, z hebrajskim i japońskim włącznie, za wyjątkiem jedynie nie-
mieckiego"^. Za sformułowanie notek komentarzy do tekstów odpowia-
dał Heinrich Kulka, uczeń, przyjaciel, a w ówczesnym czasie również
asystent LoosaU Jest jednak pewne, że ich treść była w pełni akcepto-
wana przez architekta.
W wydaniu na łamach „Frankfurter Zeitung" esej poprzedzony zo-
stał dwuzdaniowym, odredakcyjnym wprowadzeniem, w którym prócz
roku jego powstania (1908), znalazła się dedykacja dla II spotkania
CIAM, które rozpocząć miało się we Frankfurcie następnego dnia. Ze-
stawienie tych dwóch informacji, powtórzonych jeszcze w posłowiu Kul-
ki, sugerować miało zapewne tożsamość przesłania tekstu Loosa z mo-
dernistycznymi ideami CIAM, a wczesna data powstania tekstu miała
w rezultacie dowodzić prekursorskiego i awangardowego charakteru ese-
ju. Należy go zatem postrzegać jako przesłanie Loosa skierowane do
członków CIAM.
74 „Der Artikel erschein in allen Kultursprachen, amuesanterweise auch im Hebrai-
chen und Japanischen. Nur in der deutschen nicht", tłum. własne A.G.
75 Choć, w żadnej z prasowych publikacji komentarz nie był podpisany nazwiskiem
Heinricha Kulki, jego autorstwo potwierdzają materiały przechowywane w tzw. Adolf
Loos Archiv w wiedeńskiej Albertinie: notatki Ludwiga Munza - historyka sztuki, przyja-
ciela Loosa i Kulki - na egzemplarzu tygodnika „Die Neue Zeit", op. cit., w którym wy-
drukowany został Oraameat i ^brohaia. Za autorstwem Kulki opowiada się również
Ch. Long, op. cit., s. 206.