DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Lipiński, Filip: Nowy Jork jako obraz: wizualno-dyskursywne transformacje widoku Dolnego Manhattanu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42379#0135
NOWY JORK JAKO OBRAZ. WIZUALNO-DYSKURSYWNE TRANSFORMACJE
133
opiera się na planie kwadratu, tworzącego rodzaj masywnego wizualnie
i strukturalnie cokołu, który unosi bardziej strzelistą za sprawą ściętych
naroży, zwężającą się ku górze, formę kojarzoną niekiedy z obeliskiem.
Na prosto ściętym, kwadratowym dachu, który znajduje się na dokładnie
takiej samej wysokości, co dach WTC 1, czyli 417 m, została centralnie
osadzona iglica. Efekt dialogu ze Statuą Wolności nie jest już tak prze-
konujący jak w wersji proponowanej przez Libeskinda, choć nie został
całkowicie zneutralizowany: nadal mamy dwa wyróżniające się obiekty,
nasycone symboliką, spinające wizualną klamrą spojrzenia z Zatoki
Nowojorskiej przeszłość i przyszłość miasta i Stanów Zjednoczonych,
a zarazem Ameryki jako złożonej, wizualno-dyskursywnej konstrukcji.
Otwarty przez wieżę pierścień czterech wieżowców zamyka ukończony
nieco wcześniej najniższy budynek zespołu, WTC 4 Fumihiko Makiego -
razem budują ramę do przewidzianych do realizacji w najbliższej przy-
szłości obiektów Fostera i Rogersa. Całość ma dać efekt czegoś na kształt
latarni rozjaśniającej Dolny Manhattan: jeśli tak, to z jednej strony za-
znaczy ona emanujące wizualną pamięcią widmo Twin Towers, ujmując
je jaśniejącą poświatą; z drugiej, zgodnie z koncepcją Libeskinda wskaże
na regeneracyjny charakter Nowego Jorku po 11 września 2001 i, meto-
nimicznie, Ameryki.
Realizacja Childsa spotkała się z falą krytyki ze strony komentato-
rów faworyzujących odważniejsze rozwiązania. Smith pisze, że „nowa
koncepcja wieży, tak jak cały projekt, została już zdeformowana - acz-
kolwiek w elegancki sposób - na rzecz robiącej duże wrażenie przecięt-
ności”53. Inny krytyk, jeszcze przed realizacją obiektu, nawoływał do
zmiany projektu, twierdząc, że konotuje ona strach, przypomina „najgor-
szą z możliwych form postmodernistycznego historycyzmu”, i jeśli zosta-
nie zbudowana, „będzie już zawsze przypominać o utracie ambicji, braku
zdolności, by tworzyć architekturę demonstrującą prawdziwą wiarę
w zbiorową przyszłość Ameryki, a nie nostalgię za nieistniejącą przeszło-
ścią”54. Wypowiedź ta dotknęła istotnej kwestii: zaprzepaszczonej, jak
się wydaje, okazji, by przedefiniować etos „amerykańskiej wyjątkowości”
na miarę współczesności z uwzględnieniem zmieniających się warunków
geopolitycznych. Z kolei problem strachu, a przede wszystkim traumy,
i sposobu jej figuracji, rozwinął w ciekawej analizie One WTC, Tom
Lundborg. Pisze on, że „to, co niegdyś określano jako «Freedom Tower» -
nazwa, którą wymyślił gubernator George Pataki, oświadczając w 2003
53 T. Smith, The Architecture of the Aftermath, op.cit., s. 188.
54 N. Orousoff, A Tower That Sends a Message of Anxiety, Not Ambition, „New York
Times”, 17 lutego 2007, http://www.nytimes.com/2007/02/19/arts/design/19towe.html?_r=0
(dostęp: 3. 05. 2014)
133
opiera się na planie kwadratu, tworzącego rodzaj masywnego wizualnie
i strukturalnie cokołu, który unosi bardziej strzelistą za sprawą ściętych
naroży, zwężającą się ku górze, formę kojarzoną niekiedy z obeliskiem.
Na prosto ściętym, kwadratowym dachu, który znajduje się na dokładnie
takiej samej wysokości, co dach WTC 1, czyli 417 m, została centralnie
osadzona iglica. Efekt dialogu ze Statuą Wolności nie jest już tak prze-
konujący jak w wersji proponowanej przez Libeskinda, choć nie został
całkowicie zneutralizowany: nadal mamy dwa wyróżniające się obiekty,
nasycone symboliką, spinające wizualną klamrą spojrzenia z Zatoki
Nowojorskiej przeszłość i przyszłość miasta i Stanów Zjednoczonych,
a zarazem Ameryki jako złożonej, wizualno-dyskursywnej konstrukcji.
Otwarty przez wieżę pierścień czterech wieżowców zamyka ukończony
nieco wcześniej najniższy budynek zespołu, WTC 4 Fumihiko Makiego -
razem budują ramę do przewidzianych do realizacji w najbliższej przy-
szłości obiektów Fostera i Rogersa. Całość ma dać efekt czegoś na kształt
latarni rozjaśniającej Dolny Manhattan: jeśli tak, to z jednej strony za-
znaczy ona emanujące wizualną pamięcią widmo Twin Towers, ujmując
je jaśniejącą poświatą; z drugiej, zgodnie z koncepcją Libeskinda wskaże
na regeneracyjny charakter Nowego Jorku po 11 września 2001 i, meto-
nimicznie, Ameryki.
Realizacja Childsa spotkała się z falą krytyki ze strony komentato-
rów faworyzujących odważniejsze rozwiązania. Smith pisze, że „nowa
koncepcja wieży, tak jak cały projekt, została już zdeformowana - acz-
kolwiek w elegancki sposób - na rzecz robiącej duże wrażenie przecięt-
ności”53. Inny krytyk, jeszcze przed realizacją obiektu, nawoływał do
zmiany projektu, twierdząc, że konotuje ona strach, przypomina „najgor-
szą z możliwych form postmodernistycznego historycyzmu”, i jeśli zosta-
nie zbudowana, „będzie już zawsze przypominać o utracie ambicji, braku
zdolności, by tworzyć architekturę demonstrującą prawdziwą wiarę
w zbiorową przyszłość Ameryki, a nie nostalgię za nieistniejącą przeszło-
ścią”54. Wypowiedź ta dotknęła istotnej kwestii: zaprzepaszczonej, jak
się wydaje, okazji, by przedefiniować etos „amerykańskiej wyjątkowości”
na miarę współczesności z uwzględnieniem zmieniających się warunków
geopolitycznych. Z kolei problem strachu, a przede wszystkim traumy,
i sposobu jej figuracji, rozwinął w ciekawej analizie One WTC, Tom
Lundborg. Pisze on, że „to, co niegdyś określano jako «Freedom Tower» -
nazwa, którą wymyślił gubernator George Pataki, oświadczając w 2003
53 T. Smith, The Architecture of the Aftermath, op.cit., s. 188.
54 N. Orousoff, A Tower That Sends a Message of Anxiety, Not Ambition, „New York
Times”, 17 lutego 2007, http://www.nytimes.com/2007/02/19/arts/design/19towe.html?_r=0
(dostęp: 3. 05. 2014)