DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kiepuszewski, Łukasz: Trzy kroki w stronę obrazów: Pierre Bonnard i percepcyjne opóźnienie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42381#0069
Łukasz Kiepuszewski
TRZY KROKI W STRONĘ OBRAZÓW.
PIERRE BONNARD I PERCEPCYJNE OPÓŹNIENIE
I. EPIZOD RECEPCJI (I KONTEKST POLSKI)
Przedmiotem niniejszego tekstu są interpretacje malarstwa Pierre’a
Bonnarda, które podjęli trzej historycy sztuki: Jean Clair, John Elder-
field, Yves-Alain Bois. Zaproponowane przez nich lektury należy uznać
za kluczowe dla postępującego od lat 80. zeszłego wieku przewartościo-
wania sztuki francuskiego artysty i jego miejsca w historii nowoczesnego
malarstwa. Wypowiedzi te składają się na istotny epizod recepcji Bonnar-
da, również dlatego, że powstały w związku z kolejnymi wystawami
retrospektywnymi: w 1984 w Centre Pompidour, potem w The Philips
Collection w Waszyngtonie i w Dallas Museum of Art; w 1998 w Tate
w Londynie; i w 2006 roku w Muzeum sztuki Nowoczesnej Miasta Paryża.
Inaczej niż w przypadku sztuki Picassa, czy nawet Matisse’a, wobec
których przy całym swoim zróżnicowaniu dość szybko ustalił się pewien
stabilny dyskurs opisowy, język komentujący twórczość Bonnarda jako
określony idiom analityczny kształtował się bardzo wolno i przyjął doj-
rzałą postać ze znacznym opóźnieniem. Bonnard nie ogniskował szcze-
gólnej uwagi w okresie pierwszej awangardy, i w konsekwencji przez
większość XX wieku ujmowany był na marginesach historii sztuki nowo-
czesnej. W dominujących narracjach pojawiał się w związku ze swoją
wczesną twórczością i aktywnością z końca XIX wieku jako członek ugru-
powania nabistów i ilustrator „La Revue Blanche”. Tymczasem to, co jest
głównym przedmiotem współczesnej uwagi, obejmuje późny okres jego
twórczości od lat 20. do śmierci w 1947 roku. To właśnie wówczas Bon-
nard stworzył w ramach swojego języka artystycznego wielowymiarową
syntezę uwzględniającą najbardziej zaawansowane problemy malarskie,
które wyłoniły się w pierwszej połowie XX wieku. Trzeba przyznać, że
przesłanki dla tego rodzaju „progresywnego” odczytania malarstwa póź-
nego Bonnarda najwcześniej zaznaczyły się w Ameryce w latach pięćdzie-
siątych. W świetle sukcesu sztuki Marka Rothki i Sama Francisa oraz
koncepcji teoretycznej Clemente’a Greenberga, dzieła francuskiego arty-
TRZY KROKI W STRONĘ OBRAZÓW.
PIERRE BONNARD I PERCEPCYJNE OPÓŹNIENIE
I. EPIZOD RECEPCJI (I KONTEKST POLSKI)
Przedmiotem niniejszego tekstu są interpretacje malarstwa Pierre’a
Bonnarda, które podjęli trzej historycy sztuki: Jean Clair, John Elder-
field, Yves-Alain Bois. Zaproponowane przez nich lektury należy uznać
za kluczowe dla postępującego od lat 80. zeszłego wieku przewartościo-
wania sztuki francuskiego artysty i jego miejsca w historii nowoczesnego
malarstwa. Wypowiedzi te składają się na istotny epizod recepcji Bonnar-
da, również dlatego, że powstały w związku z kolejnymi wystawami
retrospektywnymi: w 1984 w Centre Pompidour, potem w The Philips
Collection w Waszyngtonie i w Dallas Museum of Art; w 1998 w Tate
w Londynie; i w 2006 roku w Muzeum sztuki Nowoczesnej Miasta Paryża.
Inaczej niż w przypadku sztuki Picassa, czy nawet Matisse’a, wobec
których przy całym swoim zróżnicowaniu dość szybko ustalił się pewien
stabilny dyskurs opisowy, język komentujący twórczość Bonnarda jako
określony idiom analityczny kształtował się bardzo wolno i przyjął doj-
rzałą postać ze znacznym opóźnieniem. Bonnard nie ogniskował szcze-
gólnej uwagi w okresie pierwszej awangardy, i w konsekwencji przez
większość XX wieku ujmowany był na marginesach historii sztuki nowo-
czesnej. W dominujących narracjach pojawiał się w związku ze swoją
wczesną twórczością i aktywnością z końca XIX wieku jako członek ugru-
powania nabistów i ilustrator „La Revue Blanche”. Tymczasem to, co jest
głównym przedmiotem współczesnej uwagi, obejmuje późny okres jego
twórczości od lat 20. do śmierci w 1947 roku. To właśnie wówczas Bon-
nard stworzył w ramach swojego języka artystycznego wielowymiarową
syntezę uwzględniającą najbardziej zaawansowane problemy malarskie,
które wyłoniły się w pierwszej połowie XX wieku. Trzeba przyznać, że
przesłanki dla tego rodzaju „progresywnego” odczytania malarstwa póź-
nego Bonnarda najwcześniej zaznaczyły się w Ameryce w latach pięćdzie-
siątych. W świetle sukcesu sztuki Marka Rothki i Sama Francisa oraz
koncepcji teoretycznej Clemente’a Greenberga, dzieła francuskiego arty-