DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Smolińska, Marta: Dermatologia malarska: obraz skóry a skóra obrazu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.42381#0144
142
MARTA SMOLIŃSKA
ławia, że pochylając się nad stołem i studiując całe to wyposażenie, widz
mógł zapoznać się z poszczególnymi etapami pracy nad obrazem i wy-
obrazić sobie poszczególne fazy tej skomplikowanej, długotrwałej opera-
cji, prowadzące do ucieleśnienia jego powierzchni.
Druga wersja stołu, przygotowana na wystawę w Galerii Sztuki Wo-
zownia w Toruniu w roku 2013, jeszcze bardziej akcentuje kwestię swoje-
go pokrewieństwa ze stołami operacyjnymi i kontekstem quasi-medycz-
nego obchodzenia się z ciałem (obrazu). Pojawia się na nim bowiem
czekające na „lekarską interwencję” przedstawienie imitujące fragment
ciała, otoczony białą, jakby sterylną tkaniną z wycięciem w środku, do-
kładnie wskazującym, jakie miejsce ma zostać poddane zabiegowi. Arty-
stka jest więc chirurgiem, który pracuje w ciele (obrazu), podczas jej nie-
obecności zaś widz we własnej wyobraźni także może wejść w tę rolę.
W dziejach malarstwa mieszanie pigmentów z olejem lub spoiwem wyka-
zywało - wedle obserwacji Jamesa Elkinsa - analogie z płynami miesza-
jącymi się w czasie operacji takimi jak woda i krew, co w twórczości m.
in. Oskara Kokoschki czy Francisa Bacona owocowało utożsamieniem
płynów ciała z materią malarską42. Metafora ta wydaje się wyjątkowo
trafna także w odniesieniu do płócien Matyszewskiego, na których mate-
ria malarska jest identyczna z imitowanymi przez nią wydzielinami skó-
ry. Aspekt relacji z operacją medyczną wykazuje również, opisany już
powyżej, obraz Sztwiertni, wobec którego zarówno artysta, jak i widz
wchodzą w rolę chirurga konfrontującego się z otwartym ciałem (obrazu).
KRÓTKA HISTORIA SKÓRY: TERMINOLOGIA I SPOSOBY
PRZEDSTAWIANIA
Jak celnie zauważa Claudia Benthien, pierwsza badaczka kulturowej
historii skóry od XVI do XX wieku, dzieje tego zagadnienia zależą między
innymi od postępu medycyny oraz zmian w filozoficznym definiowaniu
tożsamości43. Benthien, analizując w literaturze i dziełach sztuk wizual-
nych tworzenie się metafor, odnoszących się do skóry, koncentruje się
przede wszystkim na pytaniu, czy była ona rozumiana jako domostwo, w
którym się zamieszkuje, czy jako integralna część siebie. Zgodnie z jej
konstatacją transformacje w postrzeganiu i definiowaniu skóry korelują
także ze sposobami przedstawiania skóry w malarstwie i zespołem pojęć,
dotyczących tego zagadnienia.
42 J. Elkins, op. cit., s. 494.
43 C. Benthien, Im Leibe Wohnen: Literarische Imagologie und historische Anthropo-
logie der Haut, Berlin 1998.
MARTA SMOLIŃSKA
ławia, że pochylając się nad stołem i studiując całe to wyposażenie, widz
mógł zapoznać się z poszczególnymi etapami pracy nad obrazem i wy-
obrazić sobie poszczególne fazy tej skomplikowanej, długotrwałej opera-
cji, prowadzące do ucieleśnienia jego powierzchni.
Druga wersja stołu, przygotowana na wystawę w Galerii Sztuki Wo-
zownia w Toruniu w roku 2013, jeszcze bardziej akcentuje kwestię swoje-
go pokrewieństwa ze stołami operacyjnymi i kontekstem quasi-medycz-
nego obchodzenia się z ciałem (obrazu). Pojawia się na nim bowiem
czekające na „lekarską interwencję” przedstawienie imitujące fragment
ciała, otoczony białą, jakby sterylną tkaniną z wycięciem w środku, do-
kładnie wskazującym, jakie miejsce ma zostać poddane zabiegowi. Arty-
stka jest więc chirurgiem, który pracuje w ciele (obrazu), podczas jej nie-
obecności zaś widz we własnej wyobraźni także może wejść w tę rolę.
W dziejach malarstwa mieszanie pigmentów z olejem lub spoiwem wyka-
zywało - wedle obserwacji Jamesa Elkinsa - analogie z płynami miesza-
jącymi się w czasie operacji takimi jak woda i krew, co w twórczości m.
in. Oskara Kokoschki czy Francisa Bacona owocowało utożsamieniem
płynów ciała z materią malarską42. Metafora ta wydaje się wyjątkowo
trafna także w odniesieniu do płócien Matyszewskiego, na których mate-
ria malarska jest identyczna z imitowanymi przez nią wydzielinami skó-
ry. Aspekt relacji z operacją medyczną wykazuje również, opisany już
powyżej, obraz Sztwiertni, wobec którego zarówno artysta, jak i widz
wchodzą w rolę chirurga konfrontującego się z otwartym ciałem (obrazu).
KRÓTKA HISTORIA SKÓRY: TERMINOLOGIA I SPOSOBY
PRZEDSTAWIANIA
Jak celnie zauważa Claudia Benthien, pierwsza badaczka kulturowej
historii skóry od XVI do XX wieku, dzieje tego zagadnienia zależą między
innymi od postępu medycyny oraz zmian w filozoficznym definiowaniu
tożsamości43. Benthien, analizując w literaturze i dziełach sztuk wizual-
nych tworzenie się metafor, odnoszących się do skóry, koncentruje się
przede wszystkim na pytaniu, czy była ona rozumiana jako domostwo, w
którym się zamieszkuje, czy jako integralna część siebie. Zgodnie z jej
konstatacją transformacje w postrzeganiu i definiowaniu skóry korelują
także ze sposobami przedstawiania skóry w malarstwie i zespołem pojęć,
dotyczących tego zagadnienia.
42 J. Elkins, op. cit., s. 494.
43 C. Benthien, Im Leibe Wohnen: Literarische Imagologie und historische Anthropo-
logie der Haut, Berlin 1998.