DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.26589#0081
Maria Brykowska
Wydział Architektury
Politechnika Warszawska
CZEMIERNIKI. POMIĘDZY TRADYCJĄ
A WŁOSKIMI ŹRÓDŁAMI INSPIRACJI
Wśród polskich fundacji magnackich realizowanych w 1. połowie
w. XVII Czemierniki zajmują wyjątkową pozycję, jako renesansowe miasto
Firlejów herbu Lewart, sprzężone z rezydencją oraz ze względu na
w większej części zachowany zespół i architekturę pałacu/willi. Zespołem
zainteresowali się już w r. 1920 Jerzy Raczyński i Stefan Majewski, którzy
-jeszcze jako studenci na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej
-wykonali pomiar fortyfikacji. Gerard Ciołek wykorzystał ten plan do re-
konstrukcji Firlejowskich ogrodów geometrycznych. W r. 1925, już w Za-
kładzie Architektury Polskiej, wykonano inwentaryzację pałacu. Następnie
Stefan Komornicki, uczony krakowski, podjął badania nad historią i archi-
tekturą zespołu i w r. 1930 opublikował monografię rezydencji. Jednocze-
śnie Oskar Sosnowski interesował się Czemiernikami, o czym świadczy opra-
cowanie w r. 1933 (pod jego kierunkiem, do zamierzonej książki) planu
fortyfikacji i pałacu, a następnie powtórne zinwentaryzowanie pałacu (1935).
Zespół w Czemiernikach interesował w ZAP także znanych badaczy
fortyfikacji-Bohdana Guerquina i Jana Zachwatowicza. W r. 1953 Woj-
ciech Kalinowski sfotografował dwa rysunki w tuszu, przedstawiające wi-
dok „zamku” w Czemiernikach i jego fasadę od ogrodu wykonane przez
nieznanego autora na początku XIX wieku. W r. 1957 Adam Miłobędzki
opublikował szersze wnioski na temat włoskiej genezy rezydencji i budowli
mieszkalno-reprezentacyjnej, a badania nad fortyfikacjami - Andrzej Gru-
szecki w r. 1962'.
1 S. Komornicki, Dwory murowane w Małopolsce z czasów Odrodzenia, „Prace
Komisji Historii Sztuki”, 5,1930, s. 95—104; Krótka nauka budownicza dworów, pała-
ców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego [1659], oprać. A. Miłobędzki, Wro-
cław 1957, s. XIII, 41,59,63,68, 85, 86,92,94, il. 24,25,33; A. Gruszecki, Bastionowe
zamki w Małopolsce, Warszawa 1962, s. 81—96. Publikowane w wymienionych pra-
cach materiały archiwalne znajdują się w zbiorach ZAP PW, poza planem ogrodów
G. Ciołka z 1920 roku - obecnie w zbiorach w Krajowym Ośrodku Badań i Dokumenta-
cji Zabytków, Dział Archiwaliów, Teki Ciołka nr 1908. Część prac badawczych nad
architekturą willi w Czemiernikach przedstawiła autorka w pracy statutowej Wydziału
Architektury Politechniki Warszawskiej pt. Charakterystyczne cechy siedziby wiej-
skiej w Polsce w 1. pol. XVII wieku, na przykładzie dworu w Bolminie i pałacu/willi
w Czemiernikach, mpis, 2005, zbiory Zakładu Architektury Polskiej.
Wydział Architektury
Politechnika Warszawska
CZEMIERNIKI. POMIĘDZY TRADYCJĄ
A WŁOSKIMI ŹRÓDŁAMI INSPIRACJI
Wśród polskich fundacji magnackich realizowanych w 1. połowie
w. XVII Czemierniki zajmują wyjątkową pozycję, jako renesansowe miasto
Firlejów herbu Lewart, sprzężone z rezydencją oraz ze względu na
w większej części zachowany zespół i architekturę pałacu/willi. Zespołem
zainteresowali się już w r. 1920 Jerzy Raczyński i Stefan Majewski, którzy
-jeszcze jako studenci na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej
-wykonali pomiar fortyfikacji. Gerard Ciołek wykorzystał ten plan do re-
konstrukcji Firlejowskich ogrodów geometrycznych. W r. 1925, już w Za-
kładzie Architektury Polskiej, wykonano inwentaryzację pałacu. Następnie
Stefan Komornicki, uczony krakowski, podjął badania nad historią i archi-
tekturą zespołu i w r. 1930 opublikował monografię rezydencji. Jednocze-
śnie Oskar Sosnowski interesował się Czemiernikami, o czym świadczy opra-
cowanie w r. 1933 (pod jego kierunkiem, do zamierzonej książki) planu
fortyfikacji i pałacu, a następnie powtórne zinwentaryzowanie pałacu (1935).
Zespół w Czemiernikach interesował w ZAP także znanych badaczy
fortyfikacji-Bohdana Guerquina i Jana Zachwatowicza. W r. 1953 Woj-
ciech Kalinowski sfotografował dwa rysunki w tuszu, przedstawiające wi-
dok „zamku” w Czemiernikach i jego fasadę od ogrodu wykonane przez
nieznanego autora na początku XIX wieku. W r. 1957 Adam Miłobędzki
opublikował szersze wnioski na temat włoskiej genezy rezydencji i budowli
mieszkalno-reprezentacyjnej, a badania nad fortyfikacjami - Andrzej Gru-
szecki w r. 1962'.
1 S. Komornicki, Dwory murowane w Małopolsce z czasów Odrodzenia, „Prace
Komisji Historii Sztuki”, 5,1930, s. 95—104; Krótka nauka budownicza dworów, pała-
ców, zamków podług nieba i zwyczaju polskiego [1659], oprać. A. Miłobędzki, Wro-
cław 1957, s. XIII, 41,59,63,68, 85, 86,92,94, il. 24,25,33; A. Gruszecki, Bastionowe
zamki w Małopolsce, Warszawa 1962, s. 81—96. Publikowane w wymienionych pra-
cach materiały archiwalne znajdują się w zbiorach ZAP PW, poza planem ogrodów
G. Ciołka z 1920 roku - obecnie w zbiorach w Krajowym Ośrodku Badań i Dokumenta-
cji Zabytków, Dział Archiwaliów, Teki Ciołka nr 1908. Część prac badawczych nad
architekturą willi w Czemiernikach przedstawiła autorka w pracy statutowej Wydziału
Architektury Politechniki Warszawskiej pt. Charakterystyczne cechy siedziby wiej-
skiej w Polsce w 1. pol. XVII wieku, na przykładzie dworu w Bolminie i pałacu/willi
w Czemiernikach, mpis, 2005, zbiory Zakładu Architektury Polskiej.