Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (12.1950)

MANIERYZM I POCZĄTKI REALIZMU W PEJZAŻU NIDERLANDZKIM


Rt/c. IS. Dataid ymckbocn-s. Wesołe tomarzgstmo przed gospodą miejską, Narodni
Galerie, Praga, Fot. Galerii.

Coninxloo na Holendrów: ,,widzę — pisze Van Mander — że jego (Co-
ninxloo) pojęcie pejzażu znajduje w Holandii wielu zwolenników, i, że
drzewa, które stały tu zazwyczaj nieco sztywno, zaczynają teraz pięknie
rosnąć, podobnie do drzew Coninxloo, choć wielu sadzących je 'ogrod-
ników' holenderskich niechętnie by się do tego przyznało"
Czy Coninxloo zastał już w Holandii pejzaż realistyczny? Jest to
przecież czas, gdy w Haarlemskim środowisku poczynają dopiero świtać
antymanieryczne skłonności^. Mniej więcej około 1590 r. tendencje re-
alistyczne pojawiają się u Goltziusa, Cornelisa Corneliszona, nawet u Van
Mandera. Wiążą się one z konsolidacją holenderskiej świadomości naro-
dowej podczas walki o niepodległość. Ten rodzący się realizm związany
jest również z umacniającym się protestantyzmem: ,,w kościołach roz-
brzmiewają słowa: prawda, prawość, powściągliwość!" Tematy reli-
^ Van Mander, wyd. Fldrke, II, s. 127.
mu pop j yan Gelder, Jan van de Veide, Bescbrijvende Cataiogns met een
inieidende bescbonming over den teekenstii in bet iandscbap in de knnst in bet begin
der zeventiende eenm.'s-Gravenhage, 1933, s. 15.
tamże, s. 15.

137