DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Rozprawy
DOI Artikel:Drecka, Wanda: Polskie Cranachiana
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0026
WANDA DRECKA
II. 2. Łukasz Cranach St., Stygmatyzacja św.
Franciszka, ok. r. 1500. Dawniej w zbiorach
Szembeków, obecnie w Akademii Sztuk Pięk-
nych w Wiedniu (Fot. wg Friedlandera-Rosen-
berga)
my u Pachera. Krajobraz Cranacha w tym okresie
jest ściśle związany z portretowanym człowiekiem czy
9 Friedlander M. J. und Rosenberg J.,. jw., poz. 8.
10 Glaser C., jw., s. 40.
11 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 12.
12 Flechsig E., Cranachstudien I, Leipzig 1900.
13 Gerszenzon H., Lukas Kranach, Moskwa 1933,
s. 9.
14 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 9, 10.
16 Flechsig E., jw., s. 10.
16 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 16.
z przedstawioną sceną i pogłębia treść obrazu. W wę-
drówkach malarza musiały mu się mocno wryć w pa-
mięć malownicze brzegi Dunaju, zalesione lub o stro-
mych zboczach skalnych, gdzie piętrzyły się stare zam-
czyska; malował je nieraz wiele lat później w tle swo-
ich obrazów.
W latach 1502-3 Cranach pracuje dla drukarni wie-
deńskich oraz maluje portrety profesorów wiedeńskie-
go uniwersytetu, Cuspiniana i Reussa oraz ich małżo-
nek na tle zadrzewionego pejzażu9. To są chyba szczy-
towe osiągnięcia mistrza. Sztuka jego jest pełna dyna-
micznych sił. Mniej więcej w tym czasie artysta żeni
się, a niebawem — w 1505 roku osiada w Wittenberdze
u księcia saskiego Fryderyka Mądrego, posiadającego
aspiracje wielkiego mecenasa sztuki10. Cranach jest je-
go nadwornym malarzem, ale z wolną praktyką,
a zarazem pełni funkcje doradcy w sprawach
sztuki11. Poza tym bierze czynny udział w życiu dwo-
ru, załatwia misje dyplomatyczne12, jeździ na polowa-
nia i turnieje, które utrwala w swoich drzeworytach
i malarstwie. Słusznie też Gerszenzon, radziecki hi-
storyk sztuki, w swej pracy ceni za to Cranacha, że
z niespotykaną dokładnością i wyczuciem ujawnia
potrzeby socjalne swojego środowiska13.
Rok 1505 jest według Friedlandera datą przeło-
mową w twórczości artysty14. Nieokiełznany, twórczy
jego temperament przeistacza się radykalnie. W 1504 r.
współpracuje z wenecjaninem Jacopo dei Barbari15.
Staje się bardziej poprawny, układny, spokojniejszy.
W 1508 r. jest w Niderlandach przez okres kilku mie-
sięcy16. Odtąd pojawiają siię w drzeworytach i malar-
stwie Cranacha tematy mitologiczne i akty. Zresztą
humanistyczne aspiracje Fryderyka sprzyjają tym
zainteresowaniom. Akty Cranacha elektor sobie ce-
nił, skoro je chciał wymieniać u Franciszka I we
Francji na relikwie, które z mandactwem gromadził
w Wittenberdze17. Fryderyk miał duże uznanie dla
sztuki Dtirera, miał jego obrazy (w kościele zamko-
wym)18 i może to skłaniało Cranacha do naśladowa-
nia norymberskiego kolegi w okresie 1509-1519 (Adam
i Ewa z Muzeum Narodowego w Warszawie z ok.
1510-12). W roku 1515 wespół z Altdorferem pracuje
przy ilustrowaniu modlitewnika dla Maksymiliana20.
Przyjaźni się z profesorami Uniwersytetu Wittenber-
skiego, z Lutrem, Scheurlem21, Melanchtonem, z po-
etą Stieglem22. Z Lutrem jest w bardzo zażyłych sto-
sunkach, a kiedy studenci występują burzliwie prze-
17 Glaser C., jw., s. 92.
18 Gurlitt C., Die Kunst unter Kurfiirst Friedrich
dem Weisen, Archivallische Forschungen II (1897),
s. 40—41.
19 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 16.
20 Glaser C., jw., s. 118—122.
21 Flechsig E., Tafelbilder Lucas Cranach d. A..
Text, Leipzig 1900, s. 11.
22 Glaser C., jw., s. 129.
II. 2. Łukasz Cranach St., Stygmatyzacja św.
Franciszka, ok. r. 1500. Dawniej w zbiorach
Szembeków, obecnie w Akademii Sztuk Pięk-
nych w Wiedniu (Fot. wg Friedlandera-Rosen-
berga)
my u Pachera. Krajobraz Cranacha w tym okresie
jest ściśle związany z portretowanym człowiekiem czy
9 Friedlander M. J. und Rosenberg J.,. jw., poz. 8.
10 Glaser C., jw., s. 40.
11 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 12.
12 Flechsig E., Cranachstudien I, Leipzig 1900.
13 Gerszenzon H., Lukas Kranach, Moskwa 1933,
s. 9.
14 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 9, 10.
16 Flechsig E., jw., s. 10.
16 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 16.
z przedstawioną sceną i pogłębia treść obrazu. W wę-
drówkach malarza musiały mu się mocno wryć w pa-
mięć malownicze brzegi Dunaju, zalesione lub o stro-
mych zboczach skalnych, gdzie piętrzyły się stare zam-
czyska; malował je nieraz wiele lat później w tle swo-
ich obrazów.
W latach 1502-3 Cranach pracuje dla drukarni wie-
deńskich oraz maluje portrety profesorów wiedeńskie-
go uniwersytetu, Cuspiniana i Reussa oraz ich małżo-
nek na tle zadrzewionego pejzażu9. To są chyba szczy-
towe osiągnięcia mistrza. Sztuka jego jest pełna dyna-
micznych sił. Mniej więcej w tym czasie artysta żeni
się, a niebawem — w 1505 roku osiada w Wittenberdze
u księcia saskiego Fryderyka Mądrego, posiadającego
aspiracje wielkiego mecenasa sztuki10. Cranach jest je-
go nadwornym malarzem, ale z wolną praktyką,
a zarazem pełni funkcje doradcy w sprawach
sztuki11. Poza tym bierze czynny udział w życiu dwo-
ru, załatwia misje dyplomatyczne12, jeździ na polowa-
nia i turnieje, które utrwala w swoich drzeworytach
i malarstwie. Słusznie też Gerszenzon, radziecki hi-
storyk sztuki, w swej pracy ceni za to Cranacha, że
z niespotykaną dokładnością i wyczuciem ujawnia
potrzeby socjalne swojego środowiska13.
Rok 1505 jest według Friedlandera datą przeło-
mową w twórczości artysty14. Nieokiełznany, twórczy
jego temperament przeistacza się radykalnie. W 1504 r.
współpracuje z wenecjaninem Jacopo dei Barbari15.
Staje się bardziej poprawny, układny, spokojniejszy.
W 1508 r. jest w Niderlandach przez okres kilku mie-
sięcy16. Odtąd pojawiają siię w drzeworytach i malar-
stwie Cranacha tematy mitologiczne i akty. Zresztą
humanistyczne aspiracje Fryderyka sprzyjają tym
zainteresowaniom. Akty Cranacha elektor sobie ce-
nił, skoro je chciał wymieniać u Franciszka I we
Francji na relikwie, które z mandactwem gromadził
w Wittenberdze17. Fryderyk miał duże uznanie dla
sztuki Dtirera, miał jego obrazy (w kościele zamko-
wym)18 i może to skłaniało Cranacha do naśladowa-
nia norymberskiego kolegi w okresie 1509-1519 (Adam
i Ewa z Muzeum Narodowego w Warszawie z ok.
1510-12). W roku 1515 wespół z Altdorferem pracuje
przy ilustrowaniu modlitewnika dla Maksymiliana20.
Przyjaźni się z profesorami Uniwersytetu Wittenber-
skiego, z Lutrem, Scheurlem21, Melanchtonem, z po-
etą Stieglem22. Z Lutrem jest w bardzo zażyłych sto-
sunkach, a kiedy studenci występują burzliwie prze-
17 Glaser C., jw., s. 92.
18 Gurlitt C., Die Kunst unter Kurfiirst Friedrich
dem Weisen, Archivallische Forschungen II (1897),
s. 40—41.
19 Friedlander M. J. u. Rosenberg J., jw., s. 16.
20 Glaser C., jw., s. 118—122.
21 Flechsig E., Tafelbilder Lucas Cranach d. A..
Text, Leipzig 1900, s. 11.
22 Glaser C., jw., s. 129.