DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Lorentz, Stanisław; Pociecha, Władysław [Mitarb.]: Jan Żernicki twórca miniatur w tzw. Kodeksie Baltazara Behema
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38029#0172
M I S C E L
I A N E A
JAN ŻERNICKI TWÓRCA MINIATUR
W TZW. KODEKSIE BALTAZARA BEHEMA
W toku dyskusji nad sztuką polskiego Odrodzenia podczas sesji naukowej Pol-
skiej Akademii Nauk w październiku 1953 r. w powołaniu się na dr Władysława
Pociechę wymieniono nazwisko Jana Żernickiego herbu Szeliga, jako twórcy słyn-
nych miniatur w tzw. Kodeksie Baltazara Behema.
Przypuszczenie takie — wśród wielu innych — wysunął J. Ptaśnik w artykule
Codex picturatus Baltazara Behema, drukowanym pośmiertnie w Kwartalniku
Historycznym XLIV (1930), I, s. 23-24.
Pisał wówczas Ptaśnik:
„W roku 1493, dnia 12 lipca przyjmuje prawo miejskie krakowskie
Johannes Zirniczsky illuminator łibrorum. Widocznie znanym był on w ce-
chu malarskim, skoro za niego poręczają dwaj jego członkowie, tj. starszy ce-
chowy naówczas, Adam z Lublina i Matys, malarz na szkle. Czy był to ten
sam miniaturzysta, którego spotykamy w Krakowie już w latach 1480—1485,
nie możemy wiedzieć, ale „Zirniczsky" musiał być Behemowi znanym, choćby
z tego powodu, że on go wpisywał do katalogu mieszczan krakowskich i że
w roku 1494 występował przed sądem miejskim jako pełnomocnik mieszcza-
nina koszyckiego Krumholza. Z pośród znanych nam malarzy i miniaturzy-
stów z końca XV i początku XVI wieku z jego tylko nazwiskiem i zawodem
pozwala się złączyć monogram I. J. Z., umieszczony na tablicy VIII kodeksu
Behema. Czytać go więc należałoby: I [lluminator] I [ohannes] Z [irniczsky].
Bliższych danych o jego życiu niestety nie posiadamy. Przypuścić by
jednak można, że pochodził z miasteczka Żerniki w Wielkopolsce, gniazda ro-
dziny szlacheckiej Żernickich, w ówczesnej pisowni zwanej tak jak nasz ilu-
minator „Zirniczsky". W kurii arcybiskupiej Jana Łaskiego (1510 — 1531),
dawniej kanclerza koronnego, wielkim poważaniem cieszył się Jan Zirniczski,
co najmniej od roku 1511 notariusz w kancelarii tego arcybiskupa. Wyposażo-
ny kanonią łęczycką pracował w niej w tym charakterze do roku, w którym
dzięki protekcji Łaskiego otrzymał kanonię gnieźnieńską. Kapituła zamiano-
wała go później swoim prokuratorem i w tym charakterze sporządził on
w r. 1534 opis dóbr kapitulnych: Visitatio bonorum mensae capitularis eccle-
siae metropolitanae Gnesnensis. Wiadomo, że notariusze zwykle w mniejszym
lub większym stopniu posiadali sztukę iluminatorską. Czy jednak przypusz-
czenie powyższe, że miniaturzysta nasz i tego samego imienia i nazwiska no-
tariusz w kancelarii Jana Łaskiego stanowią jedną i tę samą osobę, jest
usprawiedliwione, niewątpliwie wyświetlą późniejsze badania.
W ten sposób doszliśmy do kresu naszych rozważań. Nie doprowadziły
nas one wprawdzie do odkrycia niewątpliwego twórcy miniatur w kodeksie Be-
hema, ale chyba w dostatecznej mierze wykazały, że w poszukiwaniu za nim
146
I A N E A
JAN ŻERNICKI TWÓRCA MINIATUR
W TZW. KODEKSIE BALTAZARA BEHEMA
W toku dyskusji nad sztuką polskiego Odrodzenia podczas sesji naukowej Pol-
skiej Akademii Nauk w październiku 1953 r. w powołaniu się na dr Władysława
Pociechę wymieniono nazwisko Jana Żernickiego herbu Szeliga, jako twórcy słyn-
nych miniatur w tzw. Kodeksie Baltazara Behema.
Przypuszczenie takie — wśród wielu innych — wysunął J. Ptaśnik w artykule
Codex picturatus Baltazara Behema, drukowanym pośmiertnie w Kwartalniku
Historycznym XLIV (1930), I, s. 23-24.
Pisał wówczas Ptaśnik:
„W roku 1493, dnia 12 lipca przyjmuje prawo miejskie krakowskie
Johannes Zirniczsky illuminator łibrorum. Widocznie znanym był on w ce-
chu malarskim, skoro za niego poręczają dwaj jego członkowie, tj. starszy ce-
chowy naówczas, Adam z Lublina i Matys, malarz na szkle. Czy był to ten
sam miniaturzysta, którego spotykamy w Krakowie już w latach 1480—1485,
nie możemy wiedzieć, ale „Zirniczsky" musiał być Behemowi znanym, choćby
z tego powodu, że on go wpisywał do katalogu mieszczan krakowskich i że
w roku 1494 występował przed sądem miejskim jako pełnomocnik mieszcza-
nina koszyckiego Krumholza. Z pośród znanych nam malarzy i miniaturzy-
stów z końca XV i początku XVI wieku z jego tylko nazwiskiem i zawodem
pozwala się złączyć monogram I. J. Z., umieszczony na tablicy VIII kodeksu
Behema. Czytać go więc należałoby: I [lluminator] I [ohannes] Z [irniczsky].
Bliższych danych o jego życiu niestety nie posiadamy. Przypuścić by
jednak można, że pochodził z miasteczka Żerniki w Wielkopolsce, gniazda ro-
dziny szlacheckiej Żernickich, w ówczesnej pisowni zwanej tak jak nasz ilu-
minator „Zirniczsky". W kurii arcybiskupiej Jana Łaskiego (1510 — 1531),
dawniej kanclerza koronnego, wielkim poważaniem cieszył się Jan Zirniczski,
co najmniej od roku 1511 notariusz w kancelarii tego arcybiskupa. Wyposażo-
ny kanonią łęczycką pracował w niej w tym charakterze do roku, w którym
dzięki protekcji Łaskiego otrzymał kanonię gnieźnieńską. Kapituła zamiano-
wała go później swoim prokuratorem i w tym charakterze sporządził on
w r. 1534 opis dóbr kapitulnych: Visitatio bonorum mensae capitularis eccle-
siae metropolitanae Gnesnensis. Wiadomo, że notariusze zwykle w mniejszym
lub większym stopniu posiadali sztukę iluminatorską. Czy jednak przypusz-
czenie powyższe, że miniaturzysta nasz i tego samego imienia i nazwiska no-
tariusz w kancelarii Jana Łaskiego stanowią jedną i tę samą osobę, jest
usprawiedliwione, niewątpliwie wyświetlą późniejsze badania.
W ten sposób doszliśmy do kresu naszych rozważań. Nie doprowadziły
nas one wprawdzie do odkrycia niewątpliwego twórcy miniatur w kodeksie Be-
hema, ale chyba w dostatecznej mierze wykazały, że w poszukiwaniu za nim
146