Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (16.1954)

miscellanea

II. 1. Relikwiarz puszkowy św. Stanisława. Wawel, katedra
(Fot. S. Kolowca)


BOGUSŁAW KOPYDŁOWSKI
MARCIN MARCINIEC ZŁOTNIK KRAKOWSKI*

Przeździecki i Rastawiecki pierwsi opublikowali
złoty relikwiarz puszkowy św. Stanisława z katedry
wawelskiej, wysuwając przypuszczenie, iż jest on
dziełem polskiego artyśty* 1. Natomiast Essenwein
pragnął widzieć ten zabytek, jeśli nie wśród dzieł po-
chodzących z Norymbergi, to przynajmniej w kręgach
sztuki związanej z jej wpływami2. Nazwisko autora
relikwiarza, Polaka, złotnika krakowskiego Marcina
Marcińca, odkryto w r. 1881, gdy po otwarciu puszki
w czasie wizytacji pasterskiej znaleziono na jej dnie
wyryty podpis artysty3. Życiem jego i twórczością
zajmowali się kolejno Polkowski, Kołaczkowski i Lep-
szy 4.
Lepszy ustalił i opublikował szereg dat dotyczących
działalności artysty. Jego zdaniem Marciniec czynny
był na terenie Krakowa w latach 1486 —1514.
W r. 1502 wykonał złoty kielich dla kościoła w Olszty-

* Artykuł niniejszy jest streszczeniem pracy ma-
gisterskiej wykonanej w r. 1951 na Uniwersytecie War-
szawskim pod kierunkiem prof, dr Stanisława Lo-
rentza.
1 Przeździecki A. i Rastawiecki E., Wzory sztuki
średniowiecznej i z epoki Odrodzenia po koniec wie-
ku XVII w dawnej Polsce, Seria Druga, Warszawa
1855—1858. Tablice litograficzne i tekst: Relikwiarz
z głową Ś. Stanisława w skarbcu katedry kra-
kowskiej.
2 Essenwein A. von, Die mittelalterlićhen Kunst-
denkmale der Stadt Krakau, Leipzig 1869, s. 173,
tabl. LXXV.
3 Polkowski I. ks., Relikuńarz św. Stanisława
w katedrze na Wawelu, Czas 1881, nr 59, z dnia 13/III;

nie, fundowany przez królewicza Zygmunta. Rok 1504
był datą ukończenia puszki św. Stanisława dla kate-
dry wawelskiej. Na zlecenie Zygmunta Starego Mar-
ciniec przerabiał w latach 1510/11 naczynia stołowe.
W r. 1512 miał też zamówić u niego król srebrny ołtarz
do dekoracji grobu św. Stanisława. W r. 1507 artysta
pełnił urząd cechmistrza, prócz tego brał czynny
udział w zarządzie miasta jako rajca, w r. 1513 pia-
stował godność burmistrza Krakowa. Umarł w r. 1514 5.
Z wymienionych przez Lepszego dzieł Marcińca do
dzisiaj istnieje tylko relikwiarz św. Stanisława.
Opierając się na powyższych danych, Bochnak
w r. 1948 wysunął przypuszczenie, że obok puszkowe-
go relikwiarza dziełem Marcina jest również srebrny
krzyż-pacyfikał, ofiarowany katedrze gnieźnieńskiej
przez kardynała Fryderyka Jagiellończyka, oraz berło
rektorskie tegoż kardynała, fundowane przez jego

to samo w kronice czasopisma: Przegląd bibliogra-
ficzno-archeologiczny I (1881), s. 318.
4 Polkowski I. ks., Skarbiec katedralny na Wawelu,
Kraków 1882, tekst na odwrotnej stronie tablicy z lito-
grafią relikwiarza; Kołaczkowski J., Wiadomości ty-
czące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce, Kra-
ków 1888, s. 694; Lepszy L., Andrzej Marsztella złot-
nik i rajca krakowski, Sprawozdania K. H. S. IV
(1891), s. 52, przyp. 1; tenże, Pacyfikał sandomierski,
oraz złotnicy krakowscy drugiej połowy XV stulecia,
Sprawozdania K. H. S. V (1896), s. 94; tenże, Przemysł
złotniczy w Polsce, Kraków 1933, s. 135, nr 199.
5 Lepszy, Przemysł złotniczy w Polsce, s. 100, nr 94,
s. 135, nr 199.

235